Αντιπροσώπευση και "άμεση δημοκρατία"

Με τον όρο "άμεση δημοκρατία" υπονοείται συνήθως  ένα πολιτικό σύστημα που βασίζεται στην έννοια της συμμετοχικότητας όσον αφορά στη λήψη των αποφάσεων. Η υιοθέτηση του προσδιορισμού "άμεση" γίνεται με σκοπό να δηλωθεί ο αποκλεισμός ή έστω ο περιορισμός της διαμεσολάβησης μεταξύ του δήμου (της κοινωνίας των πολιτών) και της εξουσίας. Ωστόσο έμμεση ή μη-συμμετοχική δημοκρατία δεν υπάρχει. Οι όροι είναι αδόκιμοι και αντιφατικοί. Κι αυτό διότι ήδη ο όρος  δημοκρατία θέτει ως προαπαιτούμενα την συμμετοχή του πολίτη στη λήψη των αποφάσεων και τον αποκλεισμό της διαμεσολάβησης μέσω αντιπροσώπευσης. Για τον ίδιο λόγο ο επιθετικός προσδιορισμός "άμεση" όταν αναφερόμαστε στη δημοκρατία αποτελεί περιττολογία που προκαλεί μάλλον σύγχυση, καθώς αφήνει να υπονοείται ότι υπάρχει και άλλος τύπος δημοκρατίας.

Καθώς οι έννοιες μη-άμεση (έμμεση), μη-συμμετοχική δημοκρατία είναι έννοιες εξ ορισμού άτοπες, οι σχετικοί όροι αναφέρονται, επίσης λανθασμένα, σε κάποιον τύπο πολιτικής αντιπροσώπευσης. 

Όμως τόσο τα αντιπροσωπευτικά συστήματα όσο και η δημοκρατία προϋποθέτουν ότι εντολέας της πολιτικής δράσης είναι ο δήμος. Η διαφορά των δύο συστημάτων αφορά στον εντολοδόχο, ο οποίος στην μεν πρώτη περίπτωση είναι διαφορετικός, στη δε δεύτερη ταυτίζεται με τον εντολέα. Εξ ου προκύπτει ότι η ιδέα της μη-συμμετοχικότητας είναι ασύμβατη ακόμα και με τα αντιπροσωπευτικά συστήματα. 

Όταν οι πολίτες ζητούν απλώς τη θέσπιση του δημοψηφίσματος ως εργαλείου που θα τους επιτρέπει να διαδραματίζουν το ρόλο του πολιτικού εντολοδότη, στην πραγματικότητα δε ζητούν τίποτε περισσότερο από τη μετάβαση σε ένα γνησίως αντιπροσωπευτικό σύστημα. Η δημοκρατία βρίσκεται ακόμα μακρύτερα.

Έχουμε δημοκρατία ή έστω αντιπροσώπευση;

Αντίθετα από ό,τι υποστηρίζεται από τους ταγούς του πολιτικοοικονομικού κατεστημένου, η απάντηση είναι αρνητική. Δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία πηγάζει και ασκείται από την κοινωνία των πολιτών, δηλαδή τον δήμο, το σώμα των ελεύθερων και πολιτικά ενεργών πολιτών που αποφασίζουν οι ίδιοι για όλα όσα τους αφορούν. Σε μια δημοκρατία ο εντολοδότης (εντολέας) της πολιτικής, αυτός που καθορίζει το πολιτικό περιεχόμενο των αποφάσεων που λαμβάνονται και ελέγχει την εφαρμογή τους είναι ο δήμος. Αντιθέτως, στο σημερινό σύστημα οι αρμοδιότητες τόσο του εντολέα όσο και του εντολοδόχου έχουν περιέλθει στην οικονομική και πολιτική ελίτ. Για τη δημοκρατική του επίφαση το σημερινό πολιτεύμα επιχειρεί να βρει νομιμοποιητική βάση στην ύπαρξη διαμεσολαβητικών -μεταξύ του δήμου και της εξουσιαστικής ελίτ-  θεσμών, όπως η διενέργεια εκλογών τα πολιτικά κόμματα και η Βουλή, θεσμοί που κατ' ουδένα τρόπο εγγυώνται τη δημοκρατία, αν μάλιστα δεν αντιφάσκουν προς το αληθινό της νόημα.

Τότε μήπως έχουμε αντιπροσωπευτικό σύστημα; Η απάντηση είναι και πάλι αρνητική παρότι πολλοί πιστεύουν το αντίθετο. Σε ένα  γνήσιο αντιπροσωπευτικό σύστημα εντολέας παραμένει ο δήμος, ενώ ο ρόλος του εντολοδόχου περιέρχεται στο φορέα της εξουσίας. Ωστόσο πρέπει να τονιστεί ότι εντολέας είναι αυτός που ασκεί  ελεύθερα το δικαίωμά του να επιβάλλει την σύνολη πολιτική του βούληση στο φορέα της εξουσίας. Η ιδιότητα του εντολέα ισχύει για όσο χρόνο ισχύει το δικαίωμά του να εντέλλεται. Άρα για την ύπαρξη ενός αντιπροσωπευτικού συστήματος προϋπόθεση είναι ότι  η ιδιότητα  του δήμου-εντολέα δεν θα είναι στιγμιαία αλλά διαρκής. Στο παρόν σύστημα, ο πολίτης χρίζεται εντολέας για περίπου μια μέρα κάθε τέσσερα χρόνια και παραμένει χωρίς ουσιώδη πολιτικό ρόλο όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Από την επομένη ήδη των εκλογών η ιδιότητα του εντολέα μεταβιβάζεται στον εκλεγέντα ο οποίος μονοπωλεί πλέον και τους δύο ρόλους, εντολέα και εντολοδόχου.

Συμπερασματικά, το ισχύον στην Ελλάδα σύστημα δεν είναι ούτε δημοκρατικό, ούτε αντιπροσωπευτικό. Είναι ένα ολιγαρχικό σύστημα που βασίζεται στον κομματισμό και τον κοινοβουλευτισμό θέτοντας τον πολίτη στο περιθώριο της πολιτικής ζωής.