Το ευρώ ως μαύρη τρύπα

του Jean Pisani- Ferry, «Η αφύπνιση των δαιμόνων: Η κρίση του ευρώ και πώς θα βγούμε από αυτήν»

 

Ο Σόρος αποκάλεσε το ευρώ φούσκα. Του έδωσε και τρεις μήνες ζωής, μήπως εν τω μεταξύ η ευρωκρατία αφυπνιστεί από τον νεοφιλελεύθερο δογματισμό της κι η γερμανική ηγεσία αποφασίσει ότι δεν τη συμφέρει και τόσο να μετατρέψει την Ευρωζώνη σε οικονομικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Εγώ, που δεν είμαι άξιος ούτε τα κορδόνια του Σόρος να δέσω (αν το έκανα, πάντως, θα τα έδενα μεταξύ τους και θα περίμενα να δω πόσο μακριά θα πάει…), θα αποκαλούσα το ευρώ, πέρα από φούσκα, μαύρη τρύπα. 

Μια μαύρη τρύπα της παγκόσμιας οικονομίας. Δεν είναι η μόνη, βεβαίως, αλλά με δεδομένο ότι η Ευρωζώνη είναι η μόνη μεγάλη νομισματική ένωση του καπιταλιστικού σύμπαντος και το ευρώ παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, είναι η σημαντικότερη μαύρη τρύπα. Αυτή που μπορεί να καταπιεί σε ένα χάος υφεσιακής αντιύλης τους πάντες. Τους δύστυχους κατοίκους του Νίγηρα, που τόσο συμπονά η Λαγκάρντ, και τους κατά φαντασίαν ασφαλείς Γερμανούς, που τόσο σκέφτεται η Μέρκελ. 

Δεν είναι η μόνη, βεβαίως, αλλά με δεδομένο ότι η Ευρωζώνη είναι η μόνη μεγάλη νομισματική ένωση του καπιταλιστικού σύμπαντος και το ευρώ παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, είναι η σημαντικότερη μαύρη τρύπα. Αυτή που μπορεί να καταπιεί σε ένα χάος υφεσιακής αντιύλης τους πάντες. Τους δύστυχους κατοίκους του Νίγηρα, που τόσο συμπονά η Λαγκάρντ, και τους κατά φαντασίαν ασφαλείς Γερμανούς, που τόσο σκέφτεται η Μέρκελ.

Ο Σόρος έχει δίκιο. Βεβαίως, μπορεί να είναι ένα δίκιο εντελώς ιδιοτελές και κερδοσκοπικό, αφού μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι συνεχίζει το αγαπημένο του σπορ της κερδοσκοπίας πάνω στις ισοτιμίες των νομισμάτων, όπως έκανε κάποτε με τη στερλίνα. Αλλά έχει διπλά δίκιο ακριβώς γι’ αυτό. Εκπροσωπώντας το πιο επιθετικό τμήμα του λεγόμενου «έξυπνου χρήματος», δεν ασχολείται παρά μόνο με αυτό: εντοπίζει εγκαίρως τις φούσκες από τις οποίες μπορεί να απορροφήσει όσο το δυνατόν περισσότερο «αέρα υπεραξιών», πριν αυτές σκάσουν και τον αποβάλουν καταστροφικά.

Η Ε.Ε. και στη συνέχεια η Ευρωζώνη κτίστηκαν πάνω στη φιλοδοξία μιας μικρής ομάδας πολιτικών να καταστήσουν τη Γηραιά Ήπειρο τη δυναμικότερη οικονομία του κόσμου. Επένδυσαν πάνω στον αναπόφευκτο ανταγωνισμό της Ε.Ε. με τις λοιπές οικονομικές υπερδυνάμεις, που ωστόσο αποτελούσαν συμπαγείς κρατικές οντότητες. Η Ε.Ε. και η Ευρωζώνη ήταν και συνεχίζουν να είναι ασύνδετα σχήματα. 

Η ενοποίηση μεταξύ των 27 και των 17, αντίστοιχα, κρατών των δυο ομόκεντρων ενώσεων προχωρούσε πάντα αλά κάρτ, με βάση τον πολιτικό βολονταρισμό ενός πυρήνα ηγετών (αρχικά λίγο φεντεραλιστών, αργότερα δογματικά νεοφιλελεύθερων και απόλυτα αφοσιωμένων στις αγορές), αλλά και με βάση εθνικές στοχεύσεις και εγωισμούς χωρών με ηγεμονικές βλέψεις ή ρόλο. Είναι πασίγνωστο, για παράδειγμα, ότι το πιο τολμηρό βήμα ενοποίησης, που εγκαινιάστηκε στο Μάαστριχτ το 1992 και ολοκληρώθηκε με την φυσική κυκλοφορία του ευρώ το 2002, βασικό του στόχο είχε να αποτελέσει την υλική βάση ενοποίησης των δύο Γερμανιών. Όπερ και εγένετο, με τις γνωστές αντίστροφες συνέπειες στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας που επιχείρησαν να ακολουθήσουν με επίπλαστη ανάπτυξη -βασισμένη στην κατανάλωση, τον υπερδανεισμό και την τερατώδη μεγέθυνση του τριτογενή τομέα- τη διόγκωση της ευρω-φούσκας.

Το ευρώ, στην ουσία, υπήρξε και παραμένει ένα ξένο νόμισμα για την πλειοψηφία των περίπου 300 εκατομμυρίων χρηστών του στην Ευρωζώνη. Ακόμη και των Γερμανών, οι οποίοι πληρώνουν εδώ και μια δεκαετία με τη συμπίεση των μισθών τους την απατηλή λάμψη του κοινού νομίσματος που γίνεται όχημα για τις γερμανικές εξαγωγές και τις γερμανικές επενδύσεις στην Κίνα και γενικώς οπουδήποτε αλλού πλην Ευρωζώνης (αργά ξύπνησε η Μέρκελ κι αποφάσισε να λατρέψει τις αυξήσεις μισθών). 

Το νόμισμα μιας χώρας ή μιας ομοσπονδίας χωρών δεν είναι απλά ένα κομμάτι άψυχο μέταλλο ή χαρτί. Ενσωματώνει ένα σύνολο σχέσεων- παραγωγικών, κοινωνικών, διακρατικών, διεθνών, σχέσεων κυριαρχίας. Ενσωματώνει το ειδικό βάρος μιας χώρας στην παγκόσμια οικονομία και τις σχέσεις κηδεμονίας ή εξάρτησης που μπορεί να έχει αυτή με άλλες χώρες. Αντανακλά ακόμη και τις κοινωνικές σχέσεις εντός της ίδιας χώρας. Τι από όλα αυτά συμπυκνώνει το ευρώ; Τίποτα. 

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ένα ευρώ, αλλά 17, όσα και τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. 

Για τη Γερμανία μπορεί το ευρώ να αντανακλά κάποια σχετική επιτυχία στην ενοποίηση με το ανατολικό τμήμα της, στην εξαγωγική της απογείωση, στην πολιτική ηγεμονία που επέβαλε στους θεσμούς της Ε.Ε. Για την περιφέρεια της ευρωπαϊκής ενδοχώρας, όμως, το ευρώ ενσωματώνει ακριβώς αντίθετα πράγματα: ρήγματα στην κοινωνική τους συνοχή, παραγωγική παρακμή, μετατροπή τους σε σούπερ μάρκετ των εξαγωγικών χωρών, εκχώρηση όλο και μεγαλύτερου μέρους της κυριαρχίας τους στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Τι πιο χειροπιαστό αλλά και συμβολικό ταυτόχρονα από την αντανάκλαση της νομισματικής υπόστασης κάθε χώρας του ευρώ στα περίφημα spreads των κρατικών ομολόγων;

 Όλες μετριούνται με την ταχύτητα απομάκρυνσής τους και το μέγεθος της απόκλισής τους από τη χώρα που κατέχει τη νομισματική κυριαρχία στην Ευρωζώνη, τη Γερμανία.

Γι’ αυτό το ευρώ εξελίχθηκε σε παγκόσμια φούσκα. Η λάμψη των ισοτιμιών του στις παγκόσμιες αγορές ανταποκρίνεται μόνο στο 1/4 της πραγματικής του ισχύος, που αντιστοιχεί στη Γερμανία και το «γερμανικό ευρώ». Το υπόλοιπο, τώρα που αποκαλύπτεται το σαθρό έδαφος στο οποίο στηριζόταν, ο αέρας που απέκρυπτε, είναι προορισμένο να εξαερωθεί.

Αυτό, όμως, έχει παγκόσμιες παρενέργειες. Ο τοξικός αέρας της φούσκας του ευρώ έχει διαχυθεί σ’ όλο τον κόσμο. Βρίσκεται στα συναλλαγματικά αποθέματα που διαθέτει κάθε οικονομική δύναμη του πλανήτη, όσο κι αν προσπαθεί να τα ξεφορτωθεί όπως όπως. Βρίσκεται στις ευρωπαϊκές επενδύσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ή στην Ασία. 

Βρίσκεται στις βαλίτσες κάθε ανυποψίαστου Ευρωπαίου που ταξιδεύει ανατολικά ή δυτικά, σε κάθε εμπορευματοκιβώτιο που μεταφέρει ευρωπαϊκά προϊόντα, βρίσκεται σε κάθε made in China αγαθό που μπαίνει στο σπίτι ενός Ευρωπαίου, βρίσκεται ακόμη και πίσω από την ισχνή αμερικανική ανάπτυξη. Αυτή η παγκόσμια διάχυση του ευρώ ως αποθεματικού νομίσματος και ως οχήματος του τελευταίου κύματος παγκοσμιοποίησης το καθιστά κυριολεκτικά μια μαύρη τρύπα για την παγκόσμια οικονομία.

Επομένως, δεν υπάρχει τίποτα διπλωματικό, τυπικό, ρουτινιάρικο στην αγωνία που εκφράζουν ο Ομπάμα, οι Ρώσοι, οι Κινέζοι, οι αναπτυσσόμενες χώρες, η Διεθνής των τραπεζών. Η αγωνία τους για το ευρώ είναι γνήσια, ειλικρινέστατη. Αν και για εντελώς διαφορετικά, αντίθετα πράγματα από αυτά που εκφράζει η δική μας αγωνία, των ιθαγενών του ευρω-παρία Ελλάδα. Ο φόβος ο δικός τους αφορά τις ηγεμονίες τους, τα μερίδιά τους στην παγκόσμια αγορά, την κυριαρχία τους στα προτεκτοράτα τους, την οργή των ψηφοφόρων τους στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Ο φόβος ο δικός μας είναι μη μας καταπιεί κυριολεκτικά η μαύρη τρύπα του ευρώ, ακόμη και με την όψη της δραχμής, μη μας κόψει την ανάσα ο αέρας που βίαια, εκρηκτικά θα βγει από τη φούσκα του.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Ο ρόλος του νομίσματος είναι να περνά απαρατήρητο. Εκπληρώνει την αποστολή του όταν αποτιμά την αξία των αγαθών εξίσου αξιόπιστα με το μετρικό σύστημα και όταν χρησιμεύει αθόρυβα ως φορέας στις συναλλαγές ή ως εργαλείο στις τοποθετήσεις. Όταν αρχίσουμε να μιλάμε γι’ αυτό, σημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα, Όταν όλος ο κόσμος ασχολείται μ’ αυτό, σημαίνει ότι υπάρχει κίνδυνος, Ο Λένιν, που ήταν πολύ ικανός σ’ αυτά τα ζητήματα, φέρεται να έχει πει ότι ο καλύτερος τρόπος να καταστρέψεις τα θεμέλια μιας κοινωνίας είναι να υπονομεύσεις το νόμισμά της. Είτε αποδίδεται ορθώς σ’ εκείνον είτε όχι, η διατύπωση είναι σωστή. Από τη Γερμανία της Βαϊμάρης ως τη σύγχρονη Αργεντινή, η οικονομική ιστορία είναι γεμάτη κοινωνικούς κατακλυσμούς που προκλήθηκαν από λάθη στη νομισματική διαχείριση.

Πηγή: Επενδυτής, 9/6/2012