1918: Όταν η νεαρή σοβιετική εξουσία ακύρωνε τα ληστρικά δάνεια στην Ελλάδα!

Μια διδακτική ιστορία από το παρελθόν

του Γιώργου Αργείτη

Tο τελευταίο διάστημα κάποιοι από τους «έγκυρους» και «εμβριθείς» αναλυτές, που έχουν αναλάβει εργολαβικά και για λογαριασμό των τραπεζιτών να μας πείσουν πως πρέπει σαν καλά και υπάκουα παιδιά να πληρώσουμε το χρέος, το γύρισαν και στην ιστορία προσπαθώντας να αντλήσουν επιχειρήματα υπέρ των απόψεών τους. 

Ένας μάλιστα από αυτούς έφτασε στο σημείο να υποστηρίξει την άποψη πως «τι να κάνουμε εκεί που φτάσαμε με το χρέος, εδώ και ο Λένιν μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση πλήρωσε κανονικά τα χρέη της τσαρικής Ρωσίας όπως πρέπει να κάνει κάθε τζέντλεμαν και αξιοπρεπής συναλλασσόμενος».

Πέρα από τη γελοιότητα του επιχειρήματος υπάρχει και το ψέμα. Και μάλιστα καραμπινάτο αν και για τον συγκεκριμένο «αναλυτή» και «βαθύ γνώστη» της ιστορίας η αλήθεια δεν είναι τίποτα άλλο από «ψιλά γράμματα». 

Παρ' όλα αυτά τέτοιου είδους φαιδρές και ανιστόρητες κουβέντες μας δίνουν την ευκαιρία να γυρίσουμε στην Ιστορία, τα γεγονότα και τις εμπειρίες του παρελθόντος που ίσως μας βοηθήσουν να κρίνουμε καλύτερα το παρόν και να προετοιμάσουμε το μέλλον. Μια διδακτική ιστορία, από την άποψη του εργατικού κινήματος είναι κι αυτή της άρνησης της νεαρής σοβιετικής εξουσίας όχι μόνο να αρνηθεί να πληρώσει τα χρέη των τσαρικών κυβερνήσεων αλλά και να χαρίσει τα χρέη άλλων λαών, και του ελληνικού, προς το προεπαναστατικό καθεστώς της Ρωσίας. Και γι' αυτό δέχθηκαν την άγρια επίθεση των βιομηχάνων, των δανειστών, των τοκογλύφων και των κερδοσκόπων.

Ο ΜΑΡΞ ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΕΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Άς ξεκινήσουμε όμως από τον Μαρξ και αυτά που έγραφε από τα μέσα κιόλας του 19ου αιώνα για χρεωμένες χώρες όπως η Ελλάδα. Τα ληστρικά δάνεια και οι πολεμικές αποζημιώσεις που καλούνταν να πληρώσουν οι ηττημένοι των κατακτητικών πολέμων μετέτρεπαν χώρες και λαούς, σε απόλυτα εξαρτήματα των ισχυρών και των νικητών. Να τι έγραφε στις 26 Ιουλίου 1855 o 37χρονος τότε Μαρξ στο «Neue Oder Zeitung» για τα δάνεια και τα χρέη χωρών της νότιας Ευρώπης, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, αλλά και της Οθωμανικής Τουρκίας : «Τώρα οι δυτικές δυνάμεις αρχίζουν να βάζουν χέρι στα οικονομικά της Τουρκίας. Για πρώτη φορά το κράτος των Οσμανιδών επιβαρύνεται με χρέος χωρίς να παίρνει πίστωση. Έτσι πέφτει στην κατάσταση του χτηματία, που βάζοντας υποθήκη τη γης του όχι μόνο δεν παίρνει πίστωση , αλλά ακόμα και υποχρεώνεται να παραχωρήσει στον κάτοχο της υποθήκης το δικαίωμα να διαθέτει τα χρήματα που του δόθηκαν σαν πίστωση. Το μοναδικό βήμα , που του μένει να κάνει , είναι να παραχωρήσει στον κάτοχο της υποθήκης το χτήμα του. Με παρόμοια συστήματα ο Πάλμερστον ( σ.σ. πρωθυπουργός της Αγγλίας εκείνη την εποχή) αποσύνθεσε την Ελλάδα και παράλυσε την Ισπανία...» ( Ορφέα Οικονομίδη ( Πετρανού) « Μαρξ, Ένγκελς,Λένιν για την Ελλάδα- Ένα πρωτότυπο κείμενο», εκδόσεις «Ορφέας», Αθήνα 1986 )

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΟΜΜΟΥΝΑΣ

 

[Κομμουνάροι στα οδοφράγματα του Παρισιού το Μάρτιο του 1871]

Δεκαέξι χρόνια μετά, η Παρισινή Κομμούνα , η πρώτη εργατική εξουσία στον κόσμο σε μια από τις πρώτες διακηρύξεις της ξεκαθάρισε ότι αρνείται να πληρώσει το χρέος των πέντε δισεκατομμυρίων που είχαν συμφωνήσει να πληρώσουν στους πρώσους οι γάλλοι βοναπαρτιστές και κεφαλαιοκράτες , ως αποζημίωση μετά την ήττα τους στον τυχοδιωκτικό πόλεμο του 1870. «... Ο αστός είχε επιβαρύνει το 1848 το μικρό κλήρο του χωρικού με τον πρόσθετο φόρο των 45 εκατοστών του φράγκου για κάθε φράγκο φόρο που πλήρωνε , μα το είχε κάνει αυτό στο όνομα της επανάστασης. Τώρα είχε ανάψει έναν εμφύλιο πόλεμο ενάντια στην επανάσταση για να φορτώσει στους αγρότες το κύριο βάρος των πέντε δισεκατομμυρίων της αποζημίωσης που συγκατατέθηκε να πληρώσει στους πρώσους. Αντίθετα, η Κομμούνα σε μια από τις πρώτες της διακηρύξεις δήλωσε , ότι τα έξοδα του πολέμου θα έπρεπε να τα πληρώσουν οι πραγματικοί του αίτιοι...» ( Καρλ Μαρξ, «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία», Διακήρυξη του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς Ένωσης Εργατών για τον Εμφύλιο Πόλεμο στη Γαλλία το 1871, σελ. 78, «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2009).

ΤΑ ΣΟΒΙΕΤ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ

                                        [Ο Λένιν σε μια από τις ομιλίες του τα πρώτα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας]

Ας έρθουμε τώρα στις πρώτες μέρες της σοβιετικής εξουσίας και στο Δεύτερο Συνέδριο των Σοβιέτ (26 Οκτωβρίου/8 Νοεμβρίου 1917) που ενέκρινε τα ιστορικά διατάγματα για την ειρήνη και τη γη με βάση τις εισηγήσεις του Λένιν. Με το διάταγμα για την ειρήνη ( το πρώτο της νέας εξουσίας) η σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε σε όλους τους λαούς και τις κυβερνήσεις τους ,που είχαν εμπλακεί στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο να αρχίσουν αμέσως διαπραγματεύσεις για να επιτευχθεί μια δίκαιη ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις και πολεμικές αποζημιώσεις. Τονιζόταν ακόμη πως η σοβιετική κυβέρνηση δεν θεωρούσε τους όρους της τελεσιγραφικούς και πως ήταν έτοιμη να συζητήσει τους όρους που θα πρότειναν τα άλλα κράτη. Το διάταγμα για την ειρήνη προέβλεπε ακόμη τη δημοσίευση όλων των μυστικών συμφωνιών που είχαν υπογράψει ή επικυρώσει οι αστικές κυβερνήσεις μετά την Επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917 και τονιζόταν ότι όλες αυτές οι συμφωνίες κηρύσσονταν χωρίς όρους και αμέσως άκυρες. ( Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ , «Παγκόσμια Ιστορία» τόμος VIII, σελ. 52,86 , «Μέλισσα», Αθήνα 1962). Ακολούθησε τον Ιανουάριο του 1918 η ακύρωση όλων των εξωτερικών και εσωτερικών δανείων που είχαν συνάψει η τσαρική και η Προσωρινή (αστική) κυβέρνηση (Ριζοσπάστης , 9/1/1918). Έτσι και σε συνδυασμό με την εθνικοποίηση των ιδιωτικών τραπεζών των μεταφορών και του εξωτερικού εμπορίου απελευθερώθηκε η Ρωσία από την δημοσιονομική υποτέλεια.

ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΈΛΕΓΧΟ

Με τη δημοσίευση αυτών των μυστικών συμφωνιών (« μυστικά σύμφωνα με το γνωστό ληστρικό περιεχόμενο» για το μοίρασμα της Περσίας, για την καταλήστευση της Κίνας , για την καταλήστευση της Τουρκίας, για το μοίρασμα της Αυστρίας, για την απόσπαση των της Ανατολικής Πρωσίας, για την απόσπαση των γερμανικών αποικών κλπ , όπως σημείωνε ο Λένιν στις γνωστές «Θέσεις του Απρίλη») αποκαλύπτονταν πως ο πόλεμος εκείνος, πέρα από τις «πατριωτικές αρχές και αξίες» ήταν απλά μια σύγκρουση ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, με την κάθε μια να επιζητεί καλύτερη θέση στο τραπέζι της διανομής του κόσμου. Και όλα αυτά προκαθορισμένα μέσα από ένα πλέγμα μυστικών συμφωνιών της Βρετανίας, της Ρωσίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Ιαπωνίας που είχαν υπογραφεί μακρυά από κάθε δημοσιότητα και εν αγνοία των λαών που σφάζονταν στα πεδία των μαχών ( για τη σημασία αυτής της αποκάλυψης βλέπε και στα Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας του Οκτωβρίου του 2011 «Οκτωβριανή Επανάσταση – Οι ρίζες , οι πρωταγωνιστές, ένας απολογισμός» στο σημείωμα του Γιώργου Μαργαρίτη « Ο εμφύλιος πόλεμος και οι εξωτερικές εισβολές» σελ.51-84). Και αναφερόμαστε μόνο στις μυστικές συμφωνίες και πρωτόκολλα μεταξύ των μελών του ενός στρατοπέδου γιατί ανάλογες συμφωνίες υπήρχαν και μεταξύ της Γερμανίας και των συμμάχων της.

Tην ακύρωση των εσωτερικών και εξωτερικών δανείων που είχαν συνάψει η τσαρική και η Προσωρινή Κυβέρνηση συνόδευσαν μια σειρά οικονομικών μέτρων στον εξωτερικό τομέα ιδιαίτερα σημαντικά και επωφελή και για την χώρα μας και μάλιστα σε κρίσιμες στιγμές. Η σοβιετική κυβέρνηση παραιτήθηκε από τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο που είχαν επιβάλει στην Ελλάδα οι μεγάλες Δυνάμεις μετά την ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Η νεαρή Σοβιετική Δημοκρατία «απάλλαξε την Ελλάδα από το χρέος που όφειλε στη Ρωσία και ανερχόταν τότε σε 100 εκατομμύρια χρυσά γαλλικά φράγκα». Ακόμη «παραιτήθηκε από τα δικαιώματά της στο Άγιον Όρος καθώς και από τις ιδιοκτησίες του τσαρικού κράτους σε διάφορα ευαγή ιδρύματα στην Ελλάδα (ρωσικό νοσοκομείο Πειραιά , το σημερινό Τζάνειο) κλπ.» ( Κώστα Αυγητίδη «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», σελ. 66-71, «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1999).

ΛΕΝΙΝ ΚΑΙ ΚΕΪΝΣ

Η άρνηση των μπολσεβίκων να αναγνωρίσουν τα χρέη των κυβερνήσεων της προεπαναστατικής Ρωσίας στους διεθνείς τοκογλύφους προκάλεσε την έντονη αντίδραση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Όμως ακόμη και αστοί οικονομολόγοι όπως ο βρετανός Κέινς ( στο βιβλίο του «Οι οικονομικές συνέπειες της Ειρήνης», 1919) εκτιμούσαν ότι εξαιτίας των χρεών ο καπιταλισμός , μετά την συμφωνία ειρήνης των Βερσαλιών οδηγούνταν στη χρεοκοπία. Γι αυτό ζητούσε να μην αποπληρωθούν και καλούσε τα καπιταλιστικά κράτη να ακυρώσουν και να διαγράψουν τα δημόσια χρέη που είχαν εκτιναχθεί στα ύψη λόγω του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Το γεγονός δεν πέρασε απαρατήρητο από τον Λένιν ο οποίος απευθυνόμενος στο Δεύτερου Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς κάλεσε περιπαικτικά τους αντιπροσώπους να στείλουν ... ευχαριστήριο τηλεγράφημα στους αστούς οικονομολόγους «προπαγανδιστές του μπολσεβικισμού»: « Ο Κέινς κατέληξε στο συμπέρασμα πως η Ευρώπη και όλος ο κόσμος με την ειρήνη των Βερσαλιών τραβούν στη χρεοκοπία. Ο Κέινς παραιτήθηκε, πέταξε στα μούτρα της κυβέρνησης (σ.σ. της βρετανικής της οποίας ήταν μέλος της αντιπροσωπείας στις Βερσαλίες ) το βιβλίο του και είπε: αυτό που κάνετε είναι καθαρή τρέλα (...) Μια αμερικανική αστική πηγή, που την ανάφερε ένας κομμουνιστής, ο σύντροφος Μπράουν, στο βιβλίο του «Ποιος πρέπει να πληρώσει τα πολεμικά χρέη;» (Λειψία, 1920) καθορίζει ως εξής τη σχέση των χρεών και της εθνικής περιουσίας: στις νικήτριες χώρες, την Αγγλία και τη Γαλλία, τα χρέη αποτελούν τα 50% και πλέον όλης της εθνικής περιουσίας. Όσον αφορά την Ιταλία το ποσοστό αυτό αποτελεί τα 60-70%, όσον αφορά τη Ρωσία τα 90%, εμάς , όμως όπως ξέρετε αυτά τα χρέη δεν μας ανησυχούν, γιατί εμείς λιγάκι νωρίτερα από την εμφάνιση του βιβλίου του Κέινς , ακολουθήσαμε τη θαυμάσια συμβουλή του: ακυρώσαμε όλα τα χρέη (... )Νομίζω πως θα έπρεπε εξ' ονόματος του συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς να στείλουμε ένα ευχαριστήριο σ' αυτούς τους οικονομολόγους-προπαγανδιστές υπέρ του μπολσεβικισμού» (Λένιν , Εισήγηση για τη διεθνή κατάσταση και τα βασικά καθήκοντα της Κομμουνιστικής Διεθνούς στο Δεύτερο Συνέδριο της ΚΔ στις 19 Ιουλίου του 1920, Άπαντα, τ.41, σελ. 219-225, «Σύγχρονη Εποχή»).
 

Αξίζει να προσθέσουμε ότι και νωρίτερα , πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση ο Λένιν έγραφε ότι η εργατική εξουσία δεν πρόκειται να αναγνωρίσει χρέη που δημιούργησαν οι αστικές κυβερνήσεις. Στο τετράδιο στο οποίο καταχωρούσε από τον Ιανουάριο έως τον Φεβρουάριο του 1917 προπαρασκευαστικά υλικά και σημειώσεις για το βιβλίο «Κράτος και Επανάσταση» σημείωνε: « 'Δημόσια χρέη' ! Η εργατική τάξη ξέρει ότι τα χρέη αυτά δεν είναι δικά της και όταν πάρει την εξουσία θα αναθέσει την εξόφλησή τους σε εκείνους που τα έκαναν» ( Λένιν, ο.π. ,τ.33, σελ.203).

ΜΕΓΑΛΟΪΔΕΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΑΝΕΙΑ

Οι αποφάσεις της σοβιετικής εξουσίας για την ακύρωση των χρεών ελήφθησαν σε μια στιγμή που η Ελλάδα ήταν κατεστραμμένη οικονομικά όχι μόνο από τα ληστρικά δάνεια αλλά και από τη συμμετοχή της σε πολέμους που κρατούσαν από το 1912. Για να ανταποκριθεί στις δαπάνες των βαλκανικών πολέμων αλλά και την εξασφάλιση των περιοχών που κατελήφθησαν η ελληνική κυβέρνηση κατέφυγε και πάλι στον εξωτερικό δανεισμό. Η καταφυγή στα ληστρικά δάνεια συνεχίστηκε και την περίοδο 1914-1918 όταν η Ελλάδα ενεπλάκη στην τραγωδία του ιμπεριαλιστικού πολέμου. «Δάνειο 500 εκατομμυρίων φράγκων εξασφαλίστηκε κυρίως στο Παρίσι και το Λονδίνο και με ευνοϊκούς όρους. 

Το πρώτο μισό του δανείου καλύφθηκε με αρκετή επιτυχία. Αλλά το δεύτερο μισό δεν πραγματοποιήθηκε , γιατί μεσολάβησε η έκρηξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Τελικά, τα ποσά που χορηγήθηκαν το 1912 και 1913 παγιοποιήθηκαν με νέο δάνειο το 1918 (...) Το συνολικό ποσό των δανείων την ίδια περίοδο (1914-1918) , τα οποία κάλυψαν σχεδόν αποκλειστικά πολεμικές δαπάνες , ανήλθε σε 1.115.000.000 δρχ., από τις οποίες μόνο 110.000.000 δρχ. ήταν βραχυπρόθεσμα δάνεια. Οι συνολικές δαπάνες, που είχαν σχέση με τον πόλεμο, ανήλθαν σε 1.982.896.650 δρχ. (ή 79.315.866 στερλίνες). Αλλά και αυτό το ποσό αντιπροσωπεύει μέρος μόνο του πραγματικού κόστους» ( «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» , τ.ΙΕ, σελ. 84, Εκδοτική Αθηνών).

Στα παραπάνω προσθέστε και τις τεράστιες καταστροφές που υπέστη η χώρα λόγω της εμπλοκής σ αυτόν τον πόλεμο. Και γι αυτές τις καταστροφές η Ελλάδα έλαβε μια ασήμαντη αποζημίωση την οποία οι σύμμαχοι δεν ανέλαβαν οι ίδιοι αλλά την «φόρτωσαν» στους ηττημένους του πολέμου. « ... Στις πολεμικές ζημίες , όπως οι ζημίες της Ανατολικής Μακεδονίας, θα πρέπει να προστεθούν και οι ζημίες που προκλήθηκαν από τους Συμμάχους , πριν από την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της κυβερνήσεως , οι ζημίες που προκάλεσαν τα Συμμαχικά στρατεύματα Στην Ελλάδα ανέρχονταν σε 1.126.500.000 δρχ. Το ποσό αυτό συμπεριλάμβανε και τους τόκους για την περίοδο που το ποσό των ζημιών παρέμεινε απλήρωτο. Στο τέλος οι Σύμμαχοι δέχθηκαν να καταβάλουν ένα μικρό μόνο ποσοστό των ζημιών και τελικά κατέβαλαν ένα ακόμη μικρότερο, ασήμαντο ποσό. Οι ζημίες που προκλήθηκαν από τα συμμαχικά στρατεύματα συμπεριλήφθηκαν από τους συμμάχους στις αποζημιώσεις που ζήτησαν από τα ηττημένα κράτη. Οι συνολικές αποζημιώσεις που ζήτησε η Ελλάδα ανέρχονταν σε 4.922.788.736 χρυσά φράγκα. Και καθώς συνέβη με τους υπολογισμούς των αποζημιώσεων των Συμμάχων , το ποσό που ζήτησε η Ελλάδα ήταν υπερβολικό. Σύμφωνα με τις αποφάσεις της Επιτροπής Αποζημιώσεων, το μερίδιο της Ελλάδος από τις αποζημιώσεις αντιπροσώπευε 0,40% των συνολικών αποζημιώσεων που ήταν υποχρεωμένη να καταβάλει η Γερμανία και 12,7% η Βουλγαρία, δηλαδή 528.000.000 χρυσά μάρκα για τη Γερμανία και 292.000.000 χρυσά φράγκα για τη Βουλγαρία και την Αυστρο-Ουγγαρία. 

Η Ελλάδα όμως δεν είχε προτεραιότητα στις αποζημιώσεις για τις κατεστραμμένες περιοχές της. Στο τέλος έλαβε μόνο ένα ασήμαντο ποσοστό των αποζημιώσεων, από το μερίδιο δηλαδή που είχε ορίσει η Επιτροπή Αποζημιώσεων («Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» , ο.π. , σελ. 84).

ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ «ΗΘΙΚΗ»

Με βάση όλα τα παραπάνω συγκρίνετε την ηθική του Λένιν και των μπολσεβίκων και την ηθική των ιμπεριαλιστών «συμμάχων» και «εταίρων» τότε (που παραμένουν και τώρα βεβαίως) απέναντι σε μια χώρα που βγήκε από τον πόλεμο το 1918 καταχρεωμένη , με ένα νόμισμα που βρισκόταν στο χείλος της καταστροφής, μια οικονομία με τεράστια προβλήματα, μια διοίκηση απηρχαιωμένη του ρουσφετιού και της κομματοκρατίας και ένα φορολογικό σύστημα που έριχνε μονίμως τα βάρη στους αδύνατους επιτρέποντας παράλληλα στο μεγάλο κεφάλαιο να θησαυρίζει χωρίς να πληρώνει δραχμή. 

Μια χώρα που είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές από τους πολέμους και επιπροσθέτως τη βάραινε το σοβαρότατο προσφυγικό πρόβλημα . Στο πολιτικό πεδίο κυριαρχούσε η πόλωση (Διχασμός) μεταξύ των κυριότερων μερίδων της αστικής τάξης που ήλπιζε να ικανοποιήσει τις εδαφικές της διεκδικήσεις παίρνοντας κάποια ψίχουλα από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων των μεγάλων Δυνάμεων, εκεί που μοίραζαν τον κόσμο «με το μαχαίρι». Η πολιτική της «Μεγάλης Ιδέας» που οδήγησε στην Μικρασιατική Καταστροφή και στο ξεσπίτωμα περίπου 2.000.000 ανθρώπων (1.500.000 χριστιανοί από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη και περισσότεροι από 550.000 μουσουλμάνοι από την Ελλάδα).

Ο «ΜΟΧΛΟΣ ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ»

Στο σημείο ο αυτό αξίζει να θυμίσουμε ότι καθοριστικό ρόλο στην υπερχρέωση της Ελλάδας από την πρώτη κιόλας στιγμή της Ανεξαρτησίας της έπαιξαν ο εθνικισμός, η «Μεγάλη Ιδέα» και η εμπλοκή της σε πολεμικές περιπέτειες και ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Ο καθηγητής Γ.Β. Δερτιλής , ένας επιστήμονας κάθε άλλο παρά μαρξιστής, σημειώνει: «Εκτός από το φόρο αίματος που επέβαλαν (σ.σ. οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις του ελληνικού αστισμού) στους Έλληνες , οι στρατιωτικές δαπάνες είχαν ένα τεράστιο οικονομικό κόστος. Από το 1830 έως το 1939, αντιπροσώπευαν ένα πολύ μεγάλο μέρος των δημοσίων δαπανών. Ακόμη και το 2002 , ήταν από τις υψηλότερες στον κόσμο σε σχέση με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας. Σε όλο αυτό το διάστημα των 170 ετών, οι εκάστοτε κυβερνήσεις τις κάλυπταν με έσοδα από την φορολογία και από το συνεχώς αυξανόμενο δημόσιο χρέος, βάρη που επωμίζονταν κυρίως τα φτωχότερα αστικά στρώματα (...) Η υπερχρέωση εξαρτούσε επιπλέον την χώρα από τους ξένους δανειστές της και από τις Μεγάλες Δυνάμεις και μείωνε δραστικά τις δυνατότητες των εκάστοτε κυβερνήσεων να χειριστούν ορθολογικά την εξωτερική πολιτική.  

Οι Δυνάμεις και ιδίως η Μεγάλη Βρετανία χρησιμοποίησαν συστηματικά τον «μοχλό των δανείων» για να ελέγχουν την ελληνική εξωτερική πολιτική έως το 1940» (Γ. Β. Δερτιλή «Ιστορία του Ελληνικού Κράτους 1830-1920», τ. Α', σελ. 71, «Εστία», Αθήνα 2010).

 [Έλληνες στρατιώτες στην Ουκρανία]

Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ

Πώς αντέδρασε η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στην απόφαση των Σοβιέτ να απαλλάξουν την Ελλάδα από το βραχνά του χρέους στην τσαρική Ρωσία; Με τη συμμετοχή της με στρατό και στόλο στην ανοιχτή στρατιωτική επέμβαση των αγγλογάλλων, αμερικανών ακόμη και ιαπώνων για να καταπνίξουν την επανάσταση. Σαν έτοιμος από καιρό ο Βενιζέλος έσπευσε να ανταποκριθεί στον αντιμπολσεβικισμό του γάλλου πρωθυπουργού Κλεμανσώ και να δηλώσει πως θα στείλει ένα σώμα στρατού και τον πολεμικό στόλο στην Ουκρανία. Σε αντάλλαγμα οι γάλλοι υποσχέθηκαν να υποστηρίξουν τις ελληνικές αξιώσεις στη Θράκη και τη Σμύρνη. Έτσι , στις 21 Ιανουαρίου 1919, ένα χρόνο μετά την απόφαση της σοβιετικής εξουσίας να χαρίσει τα χρέη της Ελλάδας, οι πρώτοι έλληνες στρατιώτες (34ο Σύνταγμα Πεζικού) αποβιβάστηκαν στην Οδησσό και τέθηκαν υπό γαλλική διοίκηση. Η ελληνική εκστρατεία στην Ουκρανία είχε οικτρό τέλος. Κράτησε μόνο δυό μήνες και αν δεν υπήρχε ο γαλλικός στόλος όλοι οι γάλλοι και έλληνες στρατιώτες θα αιχμαλωτίζονταν. Και να ήταν μόνο αυτή η ελληνική συμβολή στην προσπάθεια ανατροπής της νεαρής σοβιετικής εξουσίας; Η ελληνική κυβέρνηση έστειλε πράκτορες στη Γεωργία , όπου ζούσαν πολλοί έλληνες , με σκοπό την υπονόμευση της Σοσιαλιστικής Πολιτείας που κάτω από τεράστιες δυσκολίες προσπαθούσε να στηριχθεί εκεί. Το 1919-1920 ο Βενιζέλος έστειλε τον Νίκο Καζαντζάκη και τον συνταγματάρχη Ηρακλή Πολεμαρχάκη μαζί με κρητικούς από το στενό περιβάλλον του για να τραβήξουν τους έλληνες της περιοχής από την επιρροή των μπολσεβίκων. Ο Καζαντζάκης κινήθηκε δραστήρια αλλά χωρίς αποτέλεσμα αν και έμεινε καιρό στην περιοχή. Μέσα από αφάνταστες δυσκολίες έγινε τελικά Σοβιετική Δημοκρατία. Ανάλογες προσπάθειες καταβλήθηκαν και στην περιοχή του Πόντου, εκεί όπου το Λονδίνο και το Παρίσι σχεδίαζαν να φτιάξουν «ανεξάρτητο ελληνοαρμενικό κράτος. 

Ο Βενιζέλος και ο αρχηγός των αρμενίων εθνικιστών που Νουμπάρ Πασάς που έδρευε στο Παρίσι εκτελώντας εντολές του Κλεμανσώ και του βρετανού ομολόγου του Λόυδ Τζώρτζ έστειλαν στον Πόντο συμμορίες από κρητικούς, μανιάτες και αρμενίους που βγήκαν στο Νοβοροσίσκ τον Αύγουστο του 1919. Όμως και αυτοί δεν κατάφεραν να μείνουν πολύ καιρό γιατί τα σχέδια για την «Ελληνοαρμενική Δημοκρατία του Πόντου» απέτυχαν ( Γιάννη Κορδάτου « Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας» τ. Χ ΙΙΙ, 1920-1924 , σελ.520-524, εκδόσεις «20ος Αιώνας», Αθήνα 1958, « Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», ο.π. ,σελ.112,113).

ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΣ ΑΠΕΣΤΑΛΜΕΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Την Άνοιξη του 1921, όταν ήδη είχε γίνει εμφανές το αδιέξοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας και ήταν ορατή η καταστροφή που επήλθε μετά από ένα χρόνο η σοβιετική κυβέρνηση επεδίωξε να έρθει σε επαφή με την κυβέρνηση των Αθηνών προσφέροντας τη μεσολάβησή της για την επίτευξη μιάς δίκαιης ειρήνης με την κεμαλική Τουρκία. Στην Αθήνα έφτασε ένας ρώσος απεσταλμένος της Κομμουνιστικής Διεθνούς και του σοβιετικού υπουργείου Εξωτερικών. Ήταν εφοδιασμένος με σουηδικό διαβατήριο, και είχε εντολή να έρθει σε επαφή με τον γραμματέα του Σοσιαλεργατικού (Κομμουνιστικού Κόμματος). Γραμματέας τότε ήταν ο νεαρός Γιάννης Κορδάτος , ο γνωστός ιστορικός. Ο Κορδάτος είχε τρεις συναντήσεις με τον σοβιετικό απεσταλμένο στους Αέρηδες στην Πλάκα, στην Ακρόπολη και στην Κηφισιά. Για την ιστορία αυτή ο Κορδάτος μίλησε για πρώτη φορά σε διάλεξή του στον Ελληνοσοβιετικό Σύνδεσμο το 1945. Ο σοβιετικός απεσταλμένος αφού επέδειξε στον Κορδάτο τα διαπιστευτήρια του Ζηνόβιεφ του Τρότσκι και του Τσιτσέριν (σ.σ. λαϊκός επίτροπος Εξωτερικών) ανακοίνωσε στον Κορδάτο: « Η Σοβιετική Ένωση είναι πρόθυμη να βοηθήσει την Ελλάδα να βγει από το αδιέξοδο της μικρασιατικής εκστρατείας. Πρώτα θα παύσει να ενισχύει υλικώς και ηθικώς τον Κεμάλ και δεύτερο θα ασκήσει την επιρροή να αυτονομηθεί μια παραλιακή ζώνη της Μικρασίας , όπου κατοικούν πολλοί χριστιανοί. Για να εξασφαλιστεί η αυτονομία της περιοχής αυτής θα σταλθεί διεθνής στρατός από Ελβετούς, Σουηδούς και Νορβηγούς, από χώρες δηλαδή που δεν πήραν μέρος στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Για να υποστηρίξει την άποψη αυτή η ΕΣΣΔ ζητεί σαν αντάλλαγμα την αναγνώρισή της , έστω και ντε φάκτο» (σ.σ. Ντε φάκτο είχε αναγνωρίσει τότε τη σοβιετική εξουσία και η Αγγλία , ενώ ντε φάκτο βρισκόταν στο Λονδίνο και ο πρώτος σοβιετικός διπλωματικός αντιπρόσωπος).

Όταν ο έκπληκτος Κορδάτος ρώτησε ποιά ήταν η αιτία γι αυτή τη σοβιετική στροφή ο απεσταλμένος του είπε: « Το κίνημα του Κεμάλ είναι απελευθερωτικό και σαν τέτοιο το υποστηρίξαμε όσο μπορούσαμε. Δεν έχουμε όμως καμιά εγγύηση αν ύστερα από την ολοκληρωτική επικράτησή του , οι παλιές αντιδραστικές δυνάμεις στην Τουρκία (μπέηδες και πασάδες) δεν πάρουν αυτοί τα ηνία της εξουσίας (...) Ο Κεμάλ έχει γόητρο για την ώρα , αλλά οι στρατηγοί και πολιτικοί που τον υποστηρίζουν –έξω από λίγες εξαιρέσεις- είναι αντιδραστικοί. Ήδη έχουμε όχι ενδείξεις , αλλά αποδείξεις, ότι έχουν μυστικές επαφές με τους Γάλλους κεφαλαιοκράτες και ιμπεριαλιστές και αύριο μεθαύριο , αν νικήσουν και διώξουν τους Έλληνες από τη Μικρασία και Θράκη, η Τουρκία με τον Κεμάλ ή χωρίς τον Κεμάλ θα προσανατολιστεί προς τη Δύση. Η αστική τάξη της Τουρκίας είναι αδύναμη να συνεχίσει μόνη της την αναδιοργάνωση της χώρας της. Θα κάνει μεταρρυθμίσεις , αλλά δεν θα μπορεί να σταθεί στα πόδια της , αν δεν πάρει δάνεια από τη Γαλλία ή Αγγλία, και, όπως ξέρετε, τα δάνεια υποδουλώνουν τις χώρες που τα παίρνουν. Γι αυτό θέλουμε να μείνουνε οι Έλληνες στη Μικρασία, όχι από κούφιο αισθηματισμό , αλλά από ρεαλιστική αντίληψη για το αύριο και μεθαύριο. Οι μειονότητες στην Τουρκία στάθηκαν από τη μια μεριά η τροχοπέδη στον ολοκληρωτικό εξισλαμισμό της Βαλκανικής και Ανατολής και από την άλλη έγιναν η πηγή που τροφοδότησε τα εθνικά απελευθερωτικά κινήματα των λαών της Βαλκανικής από το 1770 ως τα χτες».

 «ΠΑΛΙΟΠΑΙΔΟ ΑΙΝΤΕ ΝΑ ΧΑΘΕΙΣ»

Ο Κορδάτος εξήγησε στο σοβιετικό απεσταλμένο πως το Σοσιαλεργατικό Κόμμα είναι μικρό , δεν παίζει ενεργητικό ρόλο στην πολιτκή ζωή και κατά συνέπεια ο γραμματέας του δεν έχει το ανάλογο κύρος για να μεταφέρει και να διαπραγματευθεί ένα τόσο σημαντικό θέμα. Ο σοβιετικός απεσταλμένος επέμενε και αποφασίστηκε να αρχίσει η επαφή με τον αρχηγό της αντιπολίτευσης Νικόλαο Στράτο (σ.σ. ένα χρόνο μετά ήταν ένας από τους έξι που καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν στο Γουδί για τη Μικρασιατική Καταστροφή). Ο Στράτος δέχτηκε τον Κορδάτο , τον άκουσε με προσοχή τον δήλωσε κατ' αρχήν σύμφωνος και του είπε ότι αναμένεται κυβερνητική μεταβολή (σ.σ. ανώτατοι στρατιωτικοί σε συνεννόησαη με το Στράτο ετοίμαζαν πραξικόπημα για να απαιτήσουν από τους συμμάχους άμεση λύση του μικρασιατικού προβλήματος με αυτονόμηση της Ιωνίας). «Αν σχηματίσω κυβέρνηση θα σας ειδοποιήσω, είπε στον Κορδάτο, αφού μελετήσω τους φακέλους του υπουργείου των Εξωτερικών και ιδώ ότι δεν υπάρχει ανυπέρβλητον εμπόδιον από τους Άγγλους και Γάλλους , θα σας ειδοποιήσω να με φέρετε εις επαφήν με τον Ρώσον απεσταλμένον». Πρόσθεσε όμως ότι καλό θα ήταν να βολιδοσκοπήσει ο Κορδάτος και τον συντοπίτη υπουργό Αντώνιο Καρτάλη για να δει και τις διαθέσεις της κυβέρνησης.

Ο Κορδάτος πήγε στον Καρτάλη και μόλις άρχισε τις πρώτες νύξεις για την μεσολάβηση της Σοβιετικής Ρωσίας και χωρίς να του πει ότι βρίσκεται στην Αθήνα σοβιετικός απεσταλμένος ο συντοπίτης του υπουργός τον έβρισε και τον έδιωξε κακήν κακώς. Ο Κορδάτος περιγράφει την σκηνή : « Παλιόπαιδο, από πότε έγινες πολιτικός και αρχηγός ώστε να τολμάς να συζητάς για τόσο σπουδαία ζητήματα; Άιντε να χαθής! Αν δεν ήσουν παιδί του Κωστή (ο Κωστής ήταν ο πατέρας μου), που τον ξέρω πολύ καλά και έχω κοιμηθή το 1900 στο σπίτι σας στη Ζαγορά , θα σε παρέδιδα στο Γάσπαρη ( το διευθυντή της αστυνομίας) να σου βάλλει με το βούρδουλα μυαλό. Ακούς εκεί , να τολμάς να λες πως οι Μπολσεβίκοι, οι άθεοι, οι καταδρομείς και λυμεώνες της Μεγάλης Ρωσίας, μπορούν να μεσολαβήσουν και να μας βγάλουν από το αδιέξοδο της μικρασιατικής εκστρατείας! Αυτοί, βρε, είναι νηστικοί και πεινούν. Ήρθεν η ώρα τους, σε 5-6 μήνες θα τους λιντζάρη ο ρωσικός λαός!» (Γιάννη Κορδάτου , ο.π. , σελ. 566-568).

Με αυτό τον άθλιο τρόπο απορρίφθηκε η σοβιετική πρόταση για μεσολάβηση και ο Κορδάτος σημείωνε αργότερα πως από τα λόγια του Καρτάλη μπορούσε να καταλάβει κανείς τη μούχλα που είχαν στο κεφάλι τους οι αστοί πολιτικοί που οδήγησαν τη χώρα και εκατομμύρια έλληνες στη Μικρασιατική Καταστροφή. 

Την ίδια αντιδραστική μούχλα και σαπίλα που κουβαλάνε και σήμερα οι εκπρόσωποι του αστικού κόσμου και των κομμάτων τους που οδηγούν τη χώρα και το λαό συνειδητά σε μια σύγχρονη Καταστροφή ανάλογη , αν όχι και μεγαλύτερη της Μικρασιατικής. Και βεβαίως την ίδια μούχλα κουβαλάνε και τα ανιστόρητα φερέφωνα τους...

πηγή: ίσκρα