Γράφει η Ελένη Τριανταφυλλοπούλου
… στην Ελλάδα των μνημονίων συντελούνται τρομαχτικά εγκλήματα. Και το κέντρο της Αθήνας είναι ίσως εκείνος ο τόπος όπου γίνονται με πιο έντονο τρόπο εμφανείς οι όψεις του σύγχρονου κοινωνικού πολέμου, την ίδια στιγμή που αποτελεί και ένα όψιμο πεδίο πολλαπλής κερδοφορίας.
φωτογραφία του Σπύρου Δρίβα
Τα αόρατα σύνορα του “εγκλήματος”
Σε μία από τις συνηθισμένες περιπλανήσεις στο διαδίκτυο, τράβηξε την προσοχή μου μία νέα εφαρμογή ενημέρωσης από τη γνωστή και μη εξαιρετέα ιστοσελίδα του skai.«Δείτε σε διαδραστικό χάρτη την εγκληματικότητα στη χώρα, σε πραγματικό χρόνο»iέλεγε ο τίτλος και ακριβώς από κάτω οι εγκληματικές πράξεις που καθημερινά καταγράφονται στο αστυνομικό δελτίο κατηγοριοποιούνται σε κλοπές, ληστείες, διαρρήξεις, δολοφονίες, εμπρησμούς –φωτιές. Κάθε κατηγορία έχει το δικό της συμβολάκι τρόμου, το οποίο και παίρνει τη θέση του πάνω σε ένα χάρτη της google. Η έννοια του χρόνου εισάγεται με φίλτρο, όπου ο επισκέπτης μπορεί να απομονώσει μία ημερομηνία ή ένα ολόκληρο διάστημα… Πατώντας δε πάνω στο σύμβολο, εμφανίζονται όλες οι σχετικές με το περιστατικό πληροφορίες:
«Νεκρός βρέθηκε μέσα στο διαμέρισμα ένας 89χρονος άνδρας, επί της οδού Αριστοτέλους στον Άγιο Παντελεήμονα, φέροντας τραύμα στο κεφάλι. Δεν υπήρχαν ίχνη διάρρηξης και η αστυνομία εξετάζει όλες τις εκδοχές.»ii
«Θα μπορείτε εύκολα να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα για την πόλη σας»iii εξηγεί ο συντάκτης. Πράγματι, το πιο εμφανές συμπέρασμα που βγάζει κανείς για την Αθήνα είναι ότι η πληθώρα των εγκλημάτων λαμβάνει χώρα στο κέντρο της. Θα μπορούσε κανείς να τραβήξει μία νοητή γραμμή, στην ευρύτερη περιοχή που περικλείουν οι οδοί Λένορμαν, Καβάλας, στρατηγού Καλλάρη και Πατησίων. Εκεί τα «τρομερά» συμβολάκια πληθαίνουν τόσο, που πρέπει να κάνεις zoom για να τα ξεχωρίσεις. Με αρκετή πυκνότητα εμφανίζονται ακόμα στις οδούς Σταδίου και Ακαδημίας, από την Ομόνοια μέχρι το Σύνταγμα. Ζώνες μέσα στην πόλη που οι περισσότεροι προτιμούν να τις αποφεύγουν, ιδιαίτερα τις βραδινές ώρες.
Φτάνει όμως αυτό από μόνο του για να βγουν πραγματικά συμπεράσματα ; Όλο το προηγούμενο διάστημα -με αποκορύφωμα τον περασμένο Μάιο- σύσσωμα τα Μέσα φρόντιζαν να αναπαράγουν σκηνές τρόμου και βίας, ενός κέντρου κατειλημμένου από το ξενόφερτο έγκλημα που δεν επιτρέπει στους έλληνες πολίτες να ζήσουν αξιοπρεπώς τη ζωή τους. Και η παράκρουση αυτή βρίσκει εύκολα απήχηση, η οποία γίνεται μίσος και φασιστικά πογκρόμ. Ξεκάθαρα διατυπωμένη και στα σχόλια κάτω από τον πρωτότυπο αυτό, σχεδόν διαστροφικό, διαδραστικό χάρτη. Ένα χάρτη, που μένει όπως και οι υποστηρικτές του μόνο στο προφανές, δηλαδή στο περιστατικό. Απομονωμένο από την συνολική κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα και κυρίως απομονωμένο από τις αιτίες που το γεννούν.
Πράγματι, στην Ελλάδα των μνημονίων συντελούνται τρομαχτικά εγκλήματα. Και το κέντρο της Αθήνας είναι ίσως ο τόπος όπου γίνονται με πιο έντονο τρόπο εμφανείς οι όψεις του σύγχρονου κοινωνικού πολέμου, την ίδια στιγμή που αποτελεί και ένα όψιμο πεδίο πολλαπλής κερδοφορίας. Εις βάρος ποιων συντελούνται λοιπόν τα εγκλήματα κι κυρίως ποιοι πλουτίζουν από αυτά?
Θύματα και Θύτες
Στο ‘Εγκώμιο του εγκλήματος’ ο Μάρξ εξηγούσε περί το 1860 τις επενέργειες του εγκλήματος στην εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων.«Ο εγκληματίας παράγει εγκλήματα. Αν προσέξουμε καλύτερα πώς σχετίζεται αυτός ο τελευταίος κλάδος παραγωγής με το κοινωνικό σύνολο, θ’ απαλλαγούμε από πολλές προκαταλήψεις. Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα, αλλά και ποινικό δίκαιο και τον καθηγητή που διδάσκει ποινικό δίκαιο και, συνάμα, το αναπόφευκτο σύγγραμμα με το οποίο ο ίδιος καθηγητής ρίχνει στην αγορά τις παραδόσεις του εν είδει “εμπορεύματος”… Πέραν τούτο, ο εγκληματίας παράγει ολόκληρη την αστυνομία και την ποινική οικονομία, κλητήρες, δικαστές, δήμιους, ενόρκους και λοιπά· όλοι αυτοί οι ετερόκλητοι επαγγελματικοί κλάδοι, που αποτελούν ισάριθμες κατηγορίες του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, αναπτύσσουν διάφορες ικανότητες του ανθρώπινου πνεύματος, φτιάχνουν νέες ανάγκες αλλά και νέους τρόπους για την ικανοποίησή τους… Χωρίς εθνικό έγκλημα θα μπορούσε να υπάρξει παγκόσμια αγορά; Θα υπήρχαν έθνη;»
Σήμερα, εν έτη 2012 ολόκληροι “εγκληματικοί’’ κλάδοι και δη όσοι σχετίζονται με το εμπόριο (όπλων, ναρκωτικών, το σύγχρονο δουλεμπόριο του trafficking) αποτελούν τους πλέον επικερδείς. Τεράστια μεγέθη της παγκόσμιας παραοικονιμίας, συνιστούν ένα σημαντικό ποσοστό του λεγόμενου μαύρου χρήματος της Παγκόσμιας Οικονομίας. «Η πολυεθνική των ναρκωτικών είναι η μεγαλύτερη πολυεθνική επιχείρηση σε όλο τον κόσμο με κέρδη που, κατά τόπους, ξεπερνούν προϋπολογισμούς κρατών όπως εκείνους της Ιταλίας και της Ισπανίας», είχε παρατηρήσει ο αμερικανός νομπελίστας Μίλτον Φρίντμανv.
Υπερογκώδη ποσά μεσούσης της οικονομικής κρίσης προκύπτουν μέσα από τη σύγχρονη εξαθλίωση. Θύματα αυτής της αποκρουστικής κερδοφορίας που έχει συγκεντρωθεί στα οικοδομικά τετράγωνα του κέντρου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, που ακόμα και όταν αποτελούν μέρος του συντελούμενου εγκλήματος, είναι οι τελευταίοι κρίκοι μίας αλυσίδας που τους εξαναγκάζει να μένουν βυθισμένοι στην απόλυτη μιζέρια.
Κι όμως αυτή η πλευρά φαίνεται να μην απασχολεί, την καθόλα αθώα, αλλά επίμονη επικέντρωση της προσοχής των ΜΜΕ σε αυτές τις κεντρικές περιοχές. Οι ίδιοι οι λόγοι και οι εικόνες για τις επικίνδυνες συνοικίες που μετατρέπονται σε γκέτο, αποξενώνονται από όποια εργαλεία κατανόησης των κοινωνικών ανισοτήτων και γίνονται εργαλεία πολιτικής με βασικό στόχο το στιγματισμό ολόκληρων περιοχών και την πρόκληση πανικού. Αναπαραστάσεις φόβου και η επιδίωξη για εθνοφυλετική καθαρότητα έρχονται να γίνουν οι εύκολες λύσεις στα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η κοινωνική πλειοψηφία. Η δε εγκληματική πολιτική της κυβέρνησης του μαύρου μετώπου και της Τρόικας, αυξάνει τους καταλόγους των θυμάτων με ρυθμό εκθετικό. Και αυτή η όξυνση της κοινωνικής επίθεσης αλλάζει συνεχώς τα αόρατα σύνορα μέσα στην πόλη, ενίοτε κιόλας τα καταργεί. Σε βαθμό που η εικόνα των αστέγων πολλαπλασιάζεται ραγδαία (ακόμα και σε μέρη που δεν θα την περιμέναμε), όπως ραγδαία πληθαίνουν και οι ουρές των συσσιτίων. Εικόνες βγαλμένες από μυθιστορήματα του Ντίκενς γίνονται η ωμή πραγματικότητα της Αθήνας της κρίσης και αν και ειρωνικό, αυτές οι πραγματικές εικόνες είναι που της χαλάνε την “εικόνα”.
Πολεοδομικοί σχεδιασμοί και επιχειρηματικά πλάνα σε τεντωμένο σκοινί
Στην ανάκτηση της “εικόνας” της πόλης είναι που στηρίζονται κατά βάση και οι μέχρι τώρα εξαγγελμένοι σχεδιασμοί για το κέντρο της πόλης. Και εδώ τα κοινωνικά προβλήματα απασχολούν στο βαθμό που δεν μπορούν να κρυφτούν κάτω από ένα τεράστιο χαλί (στην πραγματικότητα να μετακυλήσουν στην πιο κοντινή υποβαθμισμένη περιοχή) και γίνονται εμπόδιο σε επιχειρηματικά πλάνα. Πιο συγκεκριμένα, ο σχεδιασμός- τόσο μέσα από επί μέρους μελέτες αναπλάσεων, όσο και μέσα από προγράμματα όπως το Αθήνα/Αττική 2014 ή το νέο Ρυθμιστικό- φαίνεται να δίνει έμφαση σε εξωραϊστικές παρεμβάσεις που θα βελτιώσουν τη μητροπολιτική Αθήνα. Το κέντρο αντιμετωπίζεται σαν μία περιοχή που πρέπει να αποκατασταθεί η ασφάλεια, να αυξηθεί η επιχειρηματικότητα και βέβαια να επανακατοικηθεί. Να αλλάξει δηλαδή η κοινωνική του σύνθεση. Ως εκ τούτου, δίνονται κίνητρα ενοικίασης και αγοράς στα μεσαία στρώματα, ενώ ξενοδοχεία της Ομόνοιας θα μετατραπούν σε ιδιωτικές φοιτητικές εστίες, για να έρθουν οι “μορφωμένοι” νέοι και πάλι στις κεντρικές γειτονιές.
Εύκολα κατανοητό ότι ο στιγματισμός του κέντρου θα επιδιώκεται μόνο όσο εξυπηρετεί την επιχειρηματική ανάπτυξη της πόλης. Ολόκληρα οικοδοµικά τετράγωνα «κάθονται» και περιµένουν τις ιδανικές οικονοµικές συγκυρίες µεταπώλησής τους ή µίσθωσής τους, ενώ όλο και συχνότερα ακούγονται φήμες για τις σαφείς τάσεις συγκέντρωσης ακινήτων στο κέντρο της Αθήνας, κυρίως από επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον εφοπλιστικό τοµέα, στον τοµέα του εµπορίου, αλλά και στα ΜΜΕ, σε χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και σε κατασκευαστικούς οµίλους.
Όμως, στη σημερινή περίοδο της πρωτοφανούς κρίσης η αβεβαιότητα και η αμηχανία αγγίζει και το αντίπαλο στρατόπεδο. Και τότε οι επιχειρηματικοί σχεδιασμοί μπορεί και να μείνουν μετέωροι, ακόμα και να οδηγηθούν σε φιάσκο. Ο επικεφαλής του επενδυτικού σχήματος Oliaros, Ιάσονας Τσάκωνας έχει αγοράσει περίπου 50 ακίνητα στην περιοχή του Κεραμεικού και του Μεταξουργείου αναμένοντας τη στιγμή που θα μπορούσαν αυτά να αποδώσουν τα μέγιστα ως χώροι κατοικίας, εμπορικών δραστηριοτήτων, γραφείων κλπ. Αφού πρώτα μέσα από τις διασυνδέσεις του έβαλε όλη την αρχιτεκτονική σχολή να ασχολείται με την ανάπλαση της εν λόγω περιοχής προκαλώντας σκάνδαλο, πλέον απειλεί ότι αν το κράτος και η ΕΕ δεν λάβουν άμεσα μέτρα, δεν θα επενδύσει τα επιπλέον 110 εκατομμύρια ευρώ όπως σκόπευε.viΆδικα όμως τα βάζει με την κυβέρνηση και την Τρόικα. Πρόθυμα εξυπηρετούν οποιονδήποτε έλληνα ή ξένο αντίστοιχο επενδυτή, ξεπουλώντας τη δημόσια γη. Ο βασικός λόγος που δεν είναι σίγουρες αυτή τη στιγμή οι επενδύσεις είναι ότι στη σημερινή εποχή των άκρων δεν βρίσκεται εύκολα μαγικό χαλί που να κρύψει ή να μετατοπίσει το οξύ κοινωνικό πρόβλημα, ιδιαιτέρως όταν ακόμη και τα πολυπόθητα μεσαία στρώματα που υποτίθεται ότι θα αναζωογονήσουν το κέντρο προλεταροποιούνται τόσο βίαια. Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι χωρικοί και κοινωνικοί μετασχηματισμοί της κρίσης δεν θα κινηθούν στα γνωστά μοτίβα του “εξευγενισμού”, όπως αυτά άνθισαν στις μεγάλες μητροπόλεις του δυτικού κόσμου στη δεκαετία του εξήντα και του εβδομήντα και καθυστερημένα στην Ελλάδα του 90.
Η άλλη όψη της πόλης
«Η αστική ανακατασκευή μέσω της «δημιουργικής καταστροφής» έχει σχεδόν πάντα μια ταξική διάσταση» επισημαίνει ο David Harvey, «αφού είναι συνήθως οι φτωχοί, οι μη προνομιούχοι και οι περιθωριοποιημένοι από την πολιτική εξουσία αυτοί που υποφέρουν πρώτοι και περισσότερο από αυτή τη διαδικασία. Απαιτείται βία για να οικοδομηθεί ο νέος αστικός κόσμος πάνω στα συντρίμμια του παλιού»vii.
Όμως ο νέος κόσμος που μπορεί να προκύψει δεν είναι νομοτελειακά ο κόσμος της υπερκυριαρχίας του κεφαλαίου. Αντίθετα, μπορεί σήμερα να αναζητηθεί το δικαίωμα μίας άλλης συγκρότησης της πόλης και ολόκληρης της κοινωνίας, χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς και εκμετάλλευση. Και η ελπίδα έχει διαφανεί ξεκάθαρα όταν σε όλο τον κόσμο βλέπουμε την επανοικειοποίηση και κατάληψη του δημόσιου χώρου για την ανάπτυξη πολιτικών και κινηματικών διεργασιών, αλλά και για την οργάνωση του μαζικού και συλλογικού αγώνα. Τότε είναι που έρχεται στο φως η άλλη, η επαναστατική όψη της πόλης.
Ακόμα όμως και τις πιο σκοτεινές μέρες, όταν σκεπτόμενοι το κέντρο της Αθήνας μας έρχονται στο νου στιγμιότυπα και σκηνές κοινωνικής σύγκρουσης, βίας και απόλυτης φτώχειας, πρέπει να έχουμε το θάρρος να μη στρέφουμε αλλού το βλέμμα. Γιατί όπως λέει και ο ποιητής, «μονάχα η πραγματικότητα μπορεί να μας μάθει, πως την πραγματικότητα θα αλλάξουμε».viii
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου