Ας καταλάβουμε την Ευρώπη! Αυτόνομες αντιδομές πέρα από το έθνος-κράτος και τη φυλακή της Ε.Ε.

του Κώστα Χαριτάκη

Το ερώτημα “ευρώ ή δραχμή”, “Ε.Ε. ή ανεξάρτητο εθνικό κράτος” (με όποιο λαϊκό, εργατικό ή σοσιαλιστικό πρόσημο) προβάλλεται κυρίαρχα τόσο από τις αστικές δυνάμεις όσο και από τμήματα της αριστεράς ως το πραγματικό δίλημμα της κοινωνίας και των εργαζομένων, ως την κύρια διαχωριστική γραμμή της κοινωνικής διαπάλης στις σημερινές συνθήκες της κρίσης. Μήπως, όμως, πρόκειται για ένα ερώτημα εξαρχής βολικό για τις καθεστωτικές δυνάμεις, καθώς όλες οι απαντήσεις του μας οδηγούν ξανά στον περίκλειστο παλιό κόσμο της εκμετάλλευσης και της κυριαρχίας; Μήπως η προσπάθεια να οριοθετηθεί κατ' αυτόν τον τρόπο ο κοινωνικός ανταγωνισμός είναι ακριβώς η προσπάθεια να παραμείνουμε στο έδαφος του αντίπαλου, σε ένα στημένο παιχνίδι όπου νικητής είναι πάντα ο ίδιος: το κεφάλαιο και το κράτος;

Δε θα έπρεπε να προσπεράσουμε εύκολα αυτά τα ερωτήματα, πολύ περισσότερο με την αλαζονεία της “μόνης αντικαπιταλιστικής γραμμής”, γιατί η σωστή διατύπωση του προβλήματος είναι το ...ήμισυ της λύσης του. Καταρχήν, ο ίδιος ο τρόπος που θέτει το πρόβλημα η αστική τάξη και το προσωπικό της είναι αρκετά αποκαλυπτικός: δίνει τη μάχη του ευρώ και της Ε.Ε. στο όνομα της “ευρωπαϊκής πορείας της χώρας” και της “ανάπτυξης”, ενώ την ίδια στιγμή αρκετές δυνάμεις του κεφαλαίου “ερωτοτροπούν” (αλλά και προετοιμάζονται και σχεδιάζουν) με την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα ως εφαλτήριο για εκτίναξη της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και βελτίωση της θέσης της στην παγκόσμια αγορά. Η στρατηγική και στις δύο τακτικές (είτε με ευρώ είτε με δραχμή) είναι ίδια: με όχημα την τρομοκρατία της κρίσης και του χρέους να υπάρξει μια βίαιη “επανεκκίνηση” της συσσώρευσης από μηδενική, για τη θέση και τα δικαιώματα των εργαζομένων, βάση. Το ότι, μέχρι τώρα, η ηγεμονική τακτική είναι η παραμονή στο ευρώ συνδέεται περισσότερο με τις τεράστιες δυνατότητες πολλαπλασιασμού της δύναμης επιβολής του κεφαλαίου εντός της χώρας που προσφέρει η ευρωζώνη και η Ε.Ε. εν γένει, και όχι με το ότι μια άλλη τακτική εκτός ευρωζώνης δεν θα μπορούσε να προωθήσει εξίσου ή και καλύτερα το στρατηγικό στόχο (παραδείγματα, εξάλλου, υπάρχουν πολλά διεθνώς).

Από την άλλη πλευρά, η διατύπωση του ίδιου ερωτήματος από την αριστερά συσκοτίζει και διαστρεβλώνει τον πραγματικό χαρακτήρα της κρίσης και των απαντήσεων που θα μπορούσαν να βγάλουν την κοινωνία και τον κόσμο της εργασίας από το φαύλο κύκλο της εκμετάλλευσης και της κυριαρχίας: αντί να αντιμετωπίζει τη στρατηγική του κεφαλαίου, αντιμετωπίζει την τακτική του κάθε φορά, αφήνοντας ανοιχτό το έδαφος σε εναλλακτικές που το ίδιο το σύστημα επεξεργάζεται, ενώ καλλιεργεί αυταπάτες για επιστροφή σε έναν καπιταλισμό “κράτους πρόνοιας” και “δημοκρατικού συμβολαίου”. Όπως και με τα περί “κατοχής” έτσι και εδώ, στη θέση του αντίπαλου αντί για την καταστροφική κυριαρχία της εκμεταλλευόμενης εργασίας, του χρήματος, του εμπορεύματος, της ιδιοκτησίας και του πολιτικού συστήματος του αντιπροσωπευτικού ολοκληρωτισμού, τοποθετεί τον τύπο του νομίσματος, τη μορφή της διεθνικής συνεργασίας των κεφαλαιακών δυνάμεων, την έξωθεν επιβολή και τη “δημοκρατική εκτροπή”.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι όλα τα αριστερά προγράμματα “εξόδου από το ευρώ και την Ε.Ε.” περιλαμβάνουν μεταρρυθμίσεις αναστήλωσης της “εθνικής οικονομίας”, με κεντρικό ρόλο του κράτους (εθνικοποιήσεις) και με “αναδιανομή του πλούτου”. Έτσι, το κράτος και η αναδιανομή, τα βασικά δηλαδή συστατικά του ιστορικού σοσιαλδημοκρατικού προγράμματος, αναγορεύονται σε κεντρικά στοιχεία της (αντικαπιταλιστικής, λαϊκής, εργατικής ή/και σοσιαλιστικής) απάντησης στην κρίση. Στο πλαίσιο αυτό, ακόμη κι αν η έξοδος από την ευρωζώνη και την Ε.Ε. αντιμετωπίζεται ως “κρίκος” μιας αντικαπιταλιστικής πορείας, επικεφαλής της μάλλον ...βαδίζει ο ίδιος ο εχθρός μας, ο καπιταλιστικά παραγόμενος πλούτος και η κρατική εξουσία. Γι' αυτό ακριβώς, εξάλλου, παρά τους εξορκισμούς, αυτό το πρόγραμμα επικοινωνεί με το πνεύμα των συντηρητικών “αντιμνημονιακών” προγραμμάτων και επιτρέπει αυτήν την πρωτοφανή ρευστότητα προς πλειάδα εθνικιστικών αντιλήψεων που αξιοποιεί η ακροδεξιά.

Αγωνιστικός και δημιουργικός συντονισμός της “Ευρώπης των κάτω”

Ο κόσμος της εργασίας, της επισφάλειας, της ανεργίας, της μετανάστευσης, δεν έχει τίποτα να περιμένει από την αναδίπλωση στο εθνικό αστικό κράτος. Πρώτα απ' όλα, γιατί δεν ξέφυγε ποτέ από αυτό. Η Ε.Ε. δεν είναι μια ξένη κατοχική δύναμη αλλά ο σύμμαχος του εθνικού αστικού κράτους στην κοινή τους εκστρατεία κοινωνικής λεηλασίας, ενεργητική σύμπραξη για την εμπέδωση, δια πυρός και σιδήρου, των συμφερόντων του πλούτου, της εκμετάλλευσης και της κυριαρχίας. Και παραπέρα, γιατί η Ευρώπη δεν ταυτίζεται με το απολυταρχικό οικοδόμημα της Ε.Ε. Υπάρχει η “Ευρώπη των κάτω”, των πλατειών, των εργατικών απεργιών, των αυτοδιαχειριστικών εγχειρημάτων, της άμεσης αντικαπιταλιστικής πράξης, που είναι ανάγκη να βρει το δικό της κοινό αγωνιστικό βηματισμό απέναντι στη διεθνοποιημένη εξουσία του χρήματος και της εκμετάλλευσης, δημιουργώντας και επιβάλλοντας τις δικές της αντιδομές αγώνα, αλληλεγγύης και συνεργατικής δράσης. Αυτές οι αντιδομές συγκρούονται φυσικά με τη “φυλακή των λαών” της Ε.Ε., την αντιπαλεύουν και επιχειρούν να τη διαλύσουν, όχι όμως για να επιστρέψουμε στη θαλπωρή μιας εθνικής καπιταλιστικής ανάπτυξης αλλά για την εξάπλωση της αυτοοργάνωσης και της άμεσης δημοκρατίας πέρα από το έθνος-κράτος και τις διεθνικές καπιταλιστικές ενώσεις.

Ας καταλάβουμε την Ευρώπη! Ας συντονιστούμε οριζόντια και από τα κάτω, έξω από κρατικούς και γραφειοκρατικούς θεσμούς, σε αντιπαράθεση τόσο με το εθνικό όσο και με το ευρωενωσιακό κράτος, χωρίς ευρώ ούτε δραχμή, με τα δικά μας αυτόνομα μέσα συνεργασίας και κοινής δημιουργίας.

Από το 8ο τεύχος της εργατικής εφημερίδας ΔΡΑΣΗ που κυκλοφορεί