Το έγκλημα του χρέους

Το έγκλημα του χρέους

του Λεωνίδα Βατικιώτη 

Καμία, μα καμία συζήτηση για το τι μέλλει -και πολύ περισσότερο για το τι δέον- γενέσθαι με το δημόσιο χρέος δεν μπορεί να γίνει αν δεν ξεκινήσουμε από το παρελθόν. Αν, με άλλα λόγια, δεν αμφισβητήσουμε το πώς φτάσαμε ως εδώ, επιμένοντας να θυμίζουμε ότι η διαχείριση του δημόσιου χρέους, την τελευταία 4ετία τουλάχιστον, ήταν μία από πολλές άλλες δυνατές επιλογές. 

 Ήταν μάλιστα όχι μόνο η χειρότερη επιλογή, από άποψη αποτελεσματικότητας, αλλά και η  επιλογή των χειρότερων – όσων δηλαδή ευθύνονταν για την αύξησή του μέχρι το 2009 και έπρεπε εκ προοιμίου να έχουν αποκλειστεί από τη σχετική συζήτηση.

ΤΑ ΕΠΤΑ ΘΑΝΑΣΙΜΑ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ

Ανατρέχοντας λοιπόν στο 2009, η άνοδος του δημόσιου χρέους στο επίπεδο του 129% του ΑΕΠ, έπειτα από διαδοχικές αναθεωρήσεις από την ελληνική και την ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία (που αποτελούν -θέμα εισαγγελικής έρευνας), ήταν αποτέλεσμα μιας σειράς αιτιών που έχouv ανάγλυφο το αποτύπωμα της ελληνικής αστικής τάξης και κορυφαίων στρατηγικών επιλογών της. Είναι τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα του ελληνικού καπιταλισμού.

Ας τα απαριθμήσουμε εν συντομία:

Πρώτο, ο εθισμός της ελληνικής ελίτ στις κρατικές επιχορηγήσεις, που μετέτρεψαν τα δημόσια ταμεία σε δανειστή έσχατης ανάγκης για το κεφάλαιο. Κορυφαία και πιο πρόσφατα τότε παραδείγματα οι Ολυμπιακοί αγώνες, επίσημου (και άγνωστου πραγματικού) κόστους 9 δισ. ευρώ, και η στήριξη των τραπεζών επί Κώστα Καραμανλή με 28 δισ. ευρώ. Τα 4,5 δισ. ευρώ που πρέπει να πληρωθούν τον ερχόμενο Μάιο αποτελούν μέρος αυτού του χρέους, είναι τα λεγόμενα «ομόλογα Αλογοσκούψη».
.

Δεύτερο, οι υψηλές στρατιωτικές δαπάνες που κατέστησαν την Ελλάδα  Μέκκα του στρατιωτικού κεϋνσιανισμού, με την τουρκική απειλή να αποτελεί το τέλειο προπέτασμα καπνού. Μάρτυρας η νεκρανάσταση της Ελλάδας «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», 90 σχεδόν  χρόνια μετά την περίφημη ρήση του Ελευθερίου Βενιζέλου, όπως φαίνεται από το ύφος των στρατιωτικών δαπανών, που έφταναν το 3,2% του ΑΕΠ, όταν η Γαλλία, η Αγγλία και η Γερμανία έδιναν αντίστοιχα το 2.9%,  2,7% και 1,4% του ΑΕΠ τους.
 

Η τρίτη αιτία του δημοσιονομικού ναυαγίου σχετίζεται με τη θεσμοθετημένη, επίσημη φοροαποφυγή του κεφαλαίου. Ποιος ξεχνάει τον Κ. Καραμανλή να ανακοινώνει το Σεπτέμβριο του 2009 από τη ΔΕΘ τη μείωση των συντελεστών φορολόγησης των Α.Ε. κατά 10 ολόκληρες ποσοστιαίες μονάδες – από το 35% στο 25%; Η απλοχεριά συνεχίστηκε και επί Γιώργου Παπανδρέου, για να φτάσουμε το 2011 και το 2012, όταν πια είχε πέσει στα κεφάλια των ναυαγών και το φουγάρο του Τιτανικού, ο ανώτατος συντελεστής φορολόγησης των Α.Ε. στην Ελλάδα να είναι 20% – όταν κατά μέσο στην ευρωζώνη των 17 ήταν 25,3% και 25,4% (Taxation Trends in the European Union, 2013 edition).

Η τέταρτη αιτία της αύξησης του δημόσιου χρέους αφορά το ίδιο το… δημόσιο χρέος. Η Ελλάδα, με βάση τον κρατικό προϋπολογισμό του 2014 (όπως αναφέρεται στην Εισηγητική Έκθεση), από το 1992 μέχρι και το 2013 έχει πληρώσει σε χρεολύσια, τόκους και παράλληλες δαπάνες 563,31 δισ. ευρώ. Για να διατηρούμε δηλαδή ένα χρέος στα 321 δισ. ευρώ, έχουμε καταβάλει σχεδόν δύο φορές αυτά τα χρήμα¬τα την τελευταία 20ετία! Επομένως, το χρέος έφτασε στα επίπεδα που βρίσκεται σήμερα λόγω του εξωφρενικά υψηλού κόστους εξυπηρέτησής του, που με το πέρασμα του χρόνου πήρε μορφή χιονοστιβάδας.

Πέμπτο, το χρέος ποτέ δεν θα έφτανε σε αυτά τα επίπεδα αν η Ελλάδα δεν εντασσόταν στην ΕΟΚ το 1981 και στην ευρωζώνη το 2002. Το κοινό νόμισμα ειδικά μπορεί να έλυσε βραχυχρόνια προβλήματα χρηματοδότησης του σταθερά ελλειμματικού εμπορικού ισοζυγίου, το κόστος όμως αποδείχθηκε, μεσοπρόθεσμα, καταστροφικό: αύξηση των εισαγωγών και του ελλείμματος, που σήμαναν πτώση εγχώριας παραγωγής και απασχόλησης και επίσης μειωμένα φορολογικά και δημόσια έσοδα. 

Αδιάφορες επίσης αποδείχθηκαν και οι επιπτώσεις των χαμηλών επιτοκίων, με τα οποία γινόταν για ένα σύντομο χρονικό διάστημα ο δημόσιος δανεισμός στους τόκους. Οι τόκοι που κατέβαλλε το ελληνικό δημόσιο αυξάνονταν σταθερά: 2000: 9,5 δισ. ευρώ, 2001: 9,29 δισ., 2002: 8,53 δισ., 2003: 9,21 δισ., 2004: 9,28 δισ., 2005: 9,61 δια, 2006: 9,44 δισ., 2007: 9,66 δισ, 2008: 11,1 δισ, 2009:12,1 δισ. – και η συνέχεια της ιστορίας είναι γνωστή…

Η έκτη αιτία σχετίζεται με την παγκόσμια κρίση, όπως ξέσπασε το 2008 στην αγορά υποβαθμισμένων στεγαστικών δανείων των ΗΠΑ. Ο κίνδυνος που σήμανε για τις τράπεζες, σε Αμερική και Ευρώπη, άνοιξε διάπλατα τα κρατικά θησαυροφυλάκια οδηγώντας σε πρωτοφανή επίπεδα τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το δημόσιο χρέος, μέχρι και τώρα. Σε όλες τις προηγμένες οικονομίες (ΗΠΑ, ευρωζώνη, Ιαπωνία, Αγγλία, Καναδάς) το δημόσιο χρέος αυξήθηκε από 81,5% του ΑΕΠ το 2008, σε 93% το 2009, 99,3% το 2010, 103,5% το 2011 και 106,5% το 2012 (Fiscal Monitor, April 2012, IMF). Η Ελλάδα επομένως δεν αποτελούσε εξαίρεση.

Τέλος, η κρίση του δημόσιου χρέους είναι επιπλέον έκφραση μιας βαθύτερης, δομικής κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού, όπως εκδηλωνόταν με την έλλειψη επενδύσεων, την υψηλή ανεργία κτλ., και στην αφετηρία της έχει την πτώση του ποσοστού κέρδους.

Το εκρηκτικό μείγμα που μόλις περιγράψαμε εξερράγη το 2010 προ-καλώντας την πέμπτη από την ίδρυσή του χρεοκοπία στην ιστορία του ελληνικού κράτους. Έκτοτε, οι βίαιες «λύσεις» που επελέγησαν, μέσω των αλλεπάλληλων μνημονίων, μπορεί να μην αντιμετώπισαν το πρό¬βλημα του δημοσίου χρέους -όπως αποδεικνύει περίτρανα το γεγονός ότι από 299 δισ. ευρώ (129% του ΑΕΠ) το 2009 έφτασε τα 321 δισ. (176% -ου ΑΕΠ) στις 31 Δεκεμβρίου του 2013-, δημιούργησαν ωστόσο τους όρους για να ξεπεραστεί η κρίση σε βάρος των εργαζομένων και της αεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας. 

Τα αδιέξοδα που συσσωρεύτηκαν εν τω μεταξύ, μετατρέποντας σε γόρδιο δεσμό τη διαχείριση του δημόσιου χρέους το επόμενο διάστημα, επ” ουδενί δεν σημαίνουν «αποτυχία».

Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΠΛΟΦΑ ΓΑΛΛΙΑΣ, ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ, ΟΛΛΑΝΔΙΑΣ

Κορυφαία στιγμή της διαδικασίας ήταν η αναδιάρθρωση του χρέους το Μάρτιο του 2012, όταν οι ευρωπαϊκές τράπεζες, που ήταν εκτεθειμένες στα ελληνικά ομόλογα, τα είχαν πλέον «αδειάσει» στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και στις ελληνικές – μια διαδικασία που την απέκλειαν ρητά και κατηγορηματικά οι αντιπρόσωποι Γαλλίας, Γερμανίας και Ολλανδίας κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του ΔΝΤ το Μάιο του 2010, όπως πρόσφατα μάθαμε με τη διαρροή διαβαθμισμένου πρακτικού των συζητήσεων.

Μπόρεσε έτσι, επιτέλους, να ξεκινήσει το κάθε άλλο παρά εθελοντικό κούρεμα των ομολόγων – όπως προκύπτει από τα 2,2 δισ. ευρώ που ήταν η ονομαστική αξία των ομολόγων 15.000 φυσικών προσώπων, κατεξοχήν συντηρητικών επενδυτών, οι οποίοι τα έχασαν σχεδόν όλα, όπως και περισσότεροι από 3.000 πρώην υπάλληλοι της Ολυμπιακής, που είχαν αποζημιωθεί με ομόλογα• επίσης, από τα 14 δισ. ευρώ που έχασαν τα ασφαλιστικά ταμεία και πολλά ακόμη δισεκατομμύρια τα οποία αποχαιρέτησαν, με ευθύνη του Ευάγγελου Βενιζέλου, τα νοσοκομεία, τα πανεπιστήμια, τα ΤΕΙ και κάθε είδους Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου τα οποία τηρούσαν αναγκαστικά λογαριασμούς στην Τράπεζα της Ελλάδος, όπως το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων. 

Για να μη μείνει ωστόσο η εντύπωση πως τα μέτρα μείωσης του χρέους είχαν μόνο χαμένους -πως τάχα όλοι μαζί τα… χάσαμε-, αξίζει να θυμίσουμε την περίπτωση του κερδοσκοπικού κεφαλαίου Third Point, το οποίο σε έξι μήνες έβγαλε από τα ελληνικά ομόλογα μισό δισεκατομμύριο! Αυτό το κατάφερε όταν αγόρασε μαζικά το καλοκαίρι του 2012 ελληνικά ομόλογα, την εποχή που η τιμή τους, εν μέσω φημών για έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη, είχε φτάσει στα 17 λεπτά ανά ευρώ, και τα πούλησε το Νοέμβριο του ίδιου έτους, όταν το συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης συμφώνησε, ως ένα μέτρο ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους, την επαναγορά ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά στο ύφος των 34 λεπτών.

Έτσι, κερδοσκόποι όπως το Third Point έβγαλαν 500 εκ. ευρώ, πίνοντας στην υγεία της μείωσης του ελληνικού δημόσιου χρέους, που μπορεί να παραμένει στο ύφος του τέσσερα χρόνια μετά, η μείωσή του ωστόσο αποδείχθηκε μια από τις πιο συναρπαστικές μπίζνες, αν και προφανώς για πολύ λίγους. 

Μεταξύ αυτών και οι έλληνες τραπεζίτες που αποζημιώθηκαν στο ακέραιο όχι μόνο για τις ζημιές που υπέστησαν από το κούρεμα ύψους 55% στα ομόλογα αξίας 56 δισ. ευρώ που κατείχαν, αλλά και για τις ζημιές που υπέστησαν λόγω ύφεσης. Αποκορύφωμα δε της πρόκλησης, 8,5 δισ. ευρώ που περίσσεψαν από τα 50 έμειναν «κάβα» και τους περιμένουν, μέχρι να αποσαφηνιστούν οι ανάγκες μιας νέας ανακεφαλαιοποίησης…

ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΔΑΝΕΙΟ

Οι πολλοί, αντίθετα, υφίστανται σαρωτικές και αδιαφανείς ιδιωτικοποιήσεις που θα οδηγήσουν στα ύφη τα τιμολόγια (ΔΕΠΑ, ΟΠΑΠ, δίκτυο αεταφοράς ηλεκτρικού, αεροδρόμια, Ελληνικό, ακίνητα, εργοστάσια απορριμμάτων, εταιρείες ύδρευσης, λιμάνια κτλ.), την κατάργηση συλλογικών συμβάσεων εργασίας, την οριζόντια μείωση μισθών κατά 22%, και πολλά άλλα. Όροι τόσο δυσβάστακτοι που θα κρίνονταν απαράδεκτοι ακόμη και αν συνόδευαν τη διαγραφή του δημόσιου χρέους. Η ελληνική πολιτική και οικονομική ελίτ όμως τους δέχτηκε αδιαμαρτύρητα, παρότι αύξαναν το χρέος και επέβαλλαν ένα καθεστώς χρεοκρατίας στο διηνεκές: το 2057 θα αποπληρωθεί η τελευταία δόση, ύψους 1,1 δισ. ευρώ, από τα δάνεια του Μηχανισμού Στήριξης. 

Και στο ενδιάμεσο, το χειρότερο σενάριο που πάντα αποκαλύπτεται εκ των υστέρων, όταν πια είναι αργά: φέτος πρέπει να πληρωθούν 24,9 δισ. ευρώ στο μηχανισμό, υπό τη μορφή χρεολυσίων, ποσό που ισούται με το σύνολο των εσόδων του ελληνικού δημοσίου από την έμμεση φορολογία, πέραν των 15 δισ. που είναι ο βραχυχρόνιος δανεισμός του ελληνικού δημοσίου. (Και το 2015, άλλα 16,1 δισ. ευρώ.) Για να φανεί το παράλογο του πράγματος, ας αναφέρουμε τα ποσά που πρέπει να καταβληθούν τα επόμενα χρόνια: το 2016: 7,1 δισ. ευρώ, το 2017: 7,5 δισ, το 2018: 4,2 δισ, το 2019: 8,2 δια, το 2020, 4,4 δισ. κ.ο.κ. 

Καμία, μα καμία άλλη χρονιά μέχρι το 2057 δεν έχει το ελληνικό δημόσιο να πληρώσει στο μηχανισμό τέτοιο υπέρογκο ποσό, που να υπερβαίνει τα 20 δισ. ευρώ, όπως φέτος που -οποία σύμπτωση!- λήγουν τυπικά τα μνημόνια και τέσσερα χρόνια μετά τερματίζεται επίσημα το πρόγραμμα προσαρμογής.

Η κατανομή των βαρών, φαίνεται ότι δεν έγινε καθόλου τυχαία. 

Δεν πρόκειται για μια ακόμη αποτυχία της τρόικας, αλλά για ένα νέο επίτευγμα, που καθιστά μονόδρομο για την ελληνική ολιγαρχία ένα νέο, τρίτο, δάνειο, που θα συνοδεύεται από όρους εξαθλίωσης της πλειοψηφίας και εκμηδένισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων, και που ήδη συζητείται στα αρμόδια γραφεία του υπουργείου Οικονομικών της Γερμανίας με την ελληνική πολιτική ελίτ να παρακολουθεί άβουλη τα σενάρια που διαδέχονται και συχνά αναιρούν το ένα το άλλο. Στην πιο πρόσφατη εκδοχή τους, η λύση θα ανακοινωθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2014. Μετά, δηλαδή, τις ευρωεκλογές.

Το σίγουρο είναι πως θα περιλαμβάνει επιμήκυνση της εξόφλησης, μείωση του επιτοκίου με το οποίο επιβαρύνεται η αποπληρωμή του πρώτου δανείου, κι ένα νέο δάνειο, ύψους γύρω στα 20 δισ. ευρώ, που θα επιτρέψει την αποπληρωμή των χρεολυσίων του 2014 και 2015. Ανοιχτό παραμένει αν θα περιλαμβάνει και κούρεμα μέρους του χρέους που διατηρεί ο λεγόμενος επίσημος τομέας, δηλαδή η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες (πρόκειται για το λεγόμενο ευρωσύστημα που, με βάση ανακοίνωση της 20ής Φεβρουαρίου, στις 31/12/2013 κατείχε ελληνικά ομόλογα ύψους 25,4 δισ. ευρώ), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας κι επιπλέον το ΔΝΤ.

Με βάση μια πρώτη διάκριση του δημόσιου χρέους, όπως είχε διαμορφωθεί στις 31/12/2013 (321,478 δισ. ευρώ), το χρέος στο Μηχανισμό Στήριξης ανέρχεται σε 213,152 δισ. (66,3%), γενικά το επίσημο ή διακρατικό χρέος σε 230,210 δισ. (71,6%), και το ομολογιακό μαζί με τους βραχυχρόνιους τίτλους σε 91,267 δισ. (28,4%).

ΜΟΝΟΜΕΡΗΣ ΠΑΥΣΗ ΠΛΗΡΩΜΩΝ

Με αυτά τα δεδομένα, είναι προφανές πως το δημόσιο χρέος, αρχής γενομένης από τα δάνεια του Μηχανισμού Στήριξης, δεν πρέπει να πληρωθεί. Ούτε ευρώ!

«Μα ποτέ και κανένας στο παρελθόν δεν έχει αθετήσει υποχρεώσεις απέναντι στο ΔΝΤ» αντιτείνουν οι γραικύλοι. 

Η Ελλάδα, λοιπόν, που λόγω των πολιτικών της τρόικας υπέστη τη μεγαλύτερη ύφεση σε καιρό ειρήνης, θα είναι η πρώτη που δεν θα πληρώσει. Ρήτρες του διεθνούς δικαίου υπάρχουν, όπως και η δυνατότητα του λογιστικού ελέγχου που θα αποδείξει ότι το χρέος μπορεί να μην πληρωθεί. Αν επιμένουν, τότε η Ελλάδα να στείλει το λογαριασμό στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ολλανδία, οι αντιπρόσωποι των οποίων στο ΔΝΤ -κορυφαίοι απατεώνες!- διαβεβαίωναν ότι δεν θα αξιοποιήσουν τα χρήματα του πρώτου δανείου για να ξεφορτωθούν οι τράπεζες τους τα ελληνικά ομόλογα, ενώ αποδείχθηκε ότι λειτουργούσαν σαν έμμισθα όργανα των τραπεζών – μαζί φυσικά και η ΕΚΤ, που σαν κλεπταποδόχος παραλάμβανε τα προϊόντα της απάτης όταν η Deutsche Bank και τα λοιπά ευαγή ιδρύματα ξεφόρτωναν στα τερματικά της τα ελληνικά ομόλογα, ολοκληρώνοντας έτσι την εξαπάτηση μιας χώρας.

Οι διάλογοι και οι σχετικές διαβεβαιώσεις των αντιπροσώπων Γαλλίας, Γερμανίας και Ολλανδίας είναι πλέον καταγεγραμμένες και έχουν δει το σος της δημοσιότητας. Δεν μπορούμε να σφυρίζουμε αδιάφοροι σαν να είναι ένα θέμα αδιάφορο για το σήμερα, που αφορά την Ιστορία.

Η πρώτη ενέργεια που θα πρέπει να γίνει από μια κυβέρνηση που δεν είναι τυφλό και αδίστακτο όργανο των πιστωτών, όπως η κυβέρνηση Σαμαρά και Βενιζέλου, είναι η μονομερής παύση πληρωμών.  

Κανένας διάλογος για το χρέος με αυτούς που το οδήγησαν στο 176% του ΑΕΠ, αυτούς που ευθύνονται για την εκτίναξη της ανεργίας στο 29%, τη μείωση των μισθών κατά 35%, το ρεκόρ αυτοκτονιών και την κατάργηση εργατικών κατακτήσεων ενός ολόκληρου αιώνα. Κάθε άλλο σχέδιο αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει σε υποταγή στους πιστωτές. 

Πηγή: «Unfollow»