Χρεοκοπία δύο ταχυτήτων

Ανεξέλεγκτη για την κοινωνία, ελεγχόμενη για τις τράπεζες – Υπό τον φόβο του ντόμινο και της παγκόσμιας ύφεσης και υπό αμερικανική πίεση, η ευρωπαϊκή ελίτ εξετάζει εναλλακτικό σχέδιο για ριζικό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους με τίμημα μια φυλακή αιώνιας λιτότητας για τον λαό.
 

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Πανικός. Αυτή είναι η μόνη λέξη που μπορεί να χαρακτηρίσει τη συμπεριφορά σύσσωμης της πολιτικής και οικονομικής ελίτ και των αγορών του καπιταλιστικού κόσμου τα τελευταία 24ωρα. 

Στις αιτίες του πανικού συγκαταλέγεται, φυσικά, σταθερά η Ελλάδα και η βέβαιη πορεία της προς τη χρεοκοπία, ανεξάρτητα από τη μορφή που αυτή θα πάρει. 
Παραμένει επίσης το ενδεχόμενο μιας ολοκληρωτικής κρίσης της ευρωζώνης, κρίσης υπαρξιακής, κατά την έκφραση του Αμερικανού υπουργού Οικονομικών Τίμοθι Γκάιτνερ. Αλλά, πολύ περισσότερο, τροφοδότης του πανικού είναι οι προβλέψεις ότι μια ανάσα χωρίζει τον παγκόσμιο καπιταλισμό από μια βαθιά, μακρόχρονη ύφεση, ίσως χειρότερη από αυτήν του 1929. 

Ο πανικός αποτυπώθηκε ανάγλυφα στις συγχρονισμένες «βουτιές» των χρηματιστηρίων τις περασμένες μέρες, ακόμη και στις θεαματικές απώλειες στις διεθνείς τιμές του πετρελαίου ή των πολύτιμων μετάλλων.

Μηνύματα πανικού

Οι δηλώσεις που γίνονται με επίκεντρο τη Νέα Υόρκη- όπου παράλληλα με τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ πραγματοποιείται η κοινή σύνοδος ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας, η σύνοδος των υπουργών Οικονομικών του G20 και μια ατέλειωτη σειρά διμερών επαφών (εκεί επιφυλάσσεται κι ένας ρόλος… δημοφιλούς κομπάρσου για τον υπουργό Οικονομικών Ευάγγελο Βενιζέλο)-είναι καταιγιστικές και δραματικές. Στα όρια της υστερίας. Η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ προειδοποιεί ότι η παγκόσμια οικονομία είναι εκτεθειμένη σε τριπλή κρίση κρατικού, ιδιωτικού και τραπεζικού χρέους. Ο Σόρος εκτιμά ότι οι ΗΠΑ βιώνουν ήδη τις συνέπειες μιας διπλής ύφεσης και εγκαλεί τους Ρεπουμπλικάνους για την υστερική τους άρνηση να φορολογηθούν οι πλούσιοι (!). Ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Ρόμπερτ Ζέλικ υποστηρίζει ότι οι ηγεσίες της Δύσης θα είναι αδικαιολόγητες αν την αφήσουν να βυθιστεί στην ύφεση.

Αυτές είναι οι προειδοποιήσεις γενικού χαρακτήρα. Υπάρχουν και πιο συγκεκριμένες, για την Ευρωζώνη και τη διαχείριση του «ελληνικού προβλήματος», για το οποίο υποδεικνύεται ρητά ή υπόρρητα ένα Plan B. Ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος Ομπάμα καλεί τους Ευρωπαίους «να λάβουν ισχυρά και αποφασιστικά μέτρα» για την κρίση χρέους. Ο Τίμοθι Γκάιτνερ γίνεται πιο συγκεκριμένος, διαβεβαιώνοντας πως η Μέρκελ δεν θα αφήσει να γίνει η Ελλάδα Lehman Brothers της Ευρώπης και προαναγγέλλοντας δημοσιονομικές και οικονομικές προσθήκες στην αρχική νομισματική ένωση. Τις «προσθήκες» αυτές συγκεκριμενοποιούν ακόμη περισσότερο 6 χώρες του G20 (Αυστραλία, Καναδάς, Βρετανία, Νότια Κορέα, Ινδονησία, Μεξικό) που ζητούν από τις χώρες της ευρωζώνης να «ενισχύσουν το τραπεζικό τους σύστημα», με κοινή τους έκκληση, ενόψει της συνόδου του κλάμπ τον Νοέμβριο στις Κάνες.

Το εναλλακτικό σχέδιο

Τι σημαίνουν αυτά για το «ελληνικό ζήτημα»; Οι δημόσιες δηλώσεις μπορούν να ερμηνευτούν δια της εις άτοπον απαγωγής. «Η Ελλάδα δεν μπορεί να ακολουθήσει το δρόμο της άτακτης χρεοκοπίας, όπως η Αργεντινή», είπε η Λαγκάρντ επιπλήττοντας εμμέσως τον Βενιζέλο για τη σχετική αναφορά του. «Ενδεχόμενη ανεξέλεγκτη χρεοκοπία ή έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα έφερνε τεράστια οικονομική και κοινωνική καταστροφή όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ε.Ε, με επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία συνολικά», πρόσθεσε με ανάλογη δραματικότητα ο Όλι Ρεν. Όταν λοιπόν αποκηρύσσεται η άτακτη ή ανεξέλεγκτη χρεοκοπία, τι άλλο απομένει ως εναλλακτική παρά η συντεταγμένη ή ελεγχόμενη; Κι εδώ υπεισέρχεται το Plan B. Παρ’ ότι ο Βενιζέλος το αποκήρυξε φτάνοντας στην Ουάσιγκτον για τη σύνοδο του ΔΝΤ, το σενάριο αυτό θα απασχολήσει πιθανότατα τη συνάντηση που θα έχουν την Τρίτη Μέρκελ και Παπανδρέου, στο Βερολίνο.
Σύμφωνα με τις μέχρις στιγμής ενδείξεις, η περίφημη συμφωνία της 21ης Ιουλίου θα υποβληθεί σε ριζικό λίφτινγκ. Το υπαινίχθηκε ήδη Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκαγκ Σόιμπλε, που δήλωσε στην Ουάσιγκτον χθες πως δεν αποκλείει αλλαγή των όρων της συμφωνίας της 21η Ιουλίου. Στη θέση της επιστρατεύεται η ελεγχόμενη χρεοκοπία εντός ευρώ. Πρόκειται για διαδικασία που έχει ήδη θεσπιστεί με απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από τον περσινό Δεκέμβρη, αλλά με χρονιά εκκίνησης το 2013, οπότε πρόκειται να ενεργοποιηθεί ο νέος μηχανισμός χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, ο ESM, που θα διαδεχθεί το ταμείο EFSF. Φαίνεται ότι τώρα προκρίνεται μια επίσπευση εφαρμογής της και η σύνθεσή της με την απόφαση του Ιουλίου.
Αυτή η σύνθεση θα απαιτήσει πιθανότατα μια νέα Σύνοδο Κορυφής και μια ακόμη απόφαση από την ευρωπαϊκή Βαβέλ, με άγνωστες παρενέργειες στις πολιτικά εύθραυστες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, στις οποίες δεν έχει καν ολοκληρωθεί η επικύρωση της συμφωνίας του Ιουλίου. Η συμφωνία θα περάσει τη δοκιμασία της έγκρισης από το γερμανικό κοινοβούλιο την ερχόμενη Πέμπτη.

Χρήμα στις τράπεζες

Το νέο, κυρίως γερμανικό σχέδιο ( με αμερικανική υπαγόρευση αλλά και εντονότατες τις γαλλικές ενστάσεις) προβλέπει, σε αδρές γραμμές, τα εξής:
Κούρεμα του ελληνικού χρέους σε ποσοστό 50% και άνω, ώστε να κατέβει σε διαχειρίσιμα επίπεδα, κάτω από το 100% του ΑΕΠ. Η επιλογή υπαγορεύεται από τις εκτιμήσεις ότι ακόμη και με την απόλυτη εφαρμογή των μνημονίων της βαρβαρότητας, το χρέος ενδέχεται να αναρριχηθεί μέχρι το 180% του ΑΕΠ στο τέλος του επόμενου έτους. Ερωτηματικό παραμένει η τύχη του PSI, δηλαδή της διαπραγμάτευσης για την ανταλλαγή ομολόγων που λήγουν μέχρι το 2018 με 30ετή, στο πλαίσιο της συμφωνίας του Ιουλίου. Κούρεμα 50% και ανταλλαγή μάλλον δεν συμβιβάζονται.
Η έκθεση των ελληνικών και ευρωπαϊκών τραπεζών στα ελληνικά ομόλογα και οι ζημίες που θα αναγκαστούν να καταγράψουν μετά το κούρεμα, καθιστά αναπόφευκτες δύο λύσεις: ή την κρατικοποίησή τους, εφόσον αντλήσουν χρήματα από τα κρατικά ταμεία «ασφαλείας» που έχουν συσταθεί, ή την ανακεφαλαιοποίησή τους, δηλαδή τη γενναία εκ νέου χρηματοδότησή τους. 
Προκρίνεται η δεύτερη λύση, και μάλιστα με απευθείας χρηματοδότησή τους, πράγμα που θα αντισταθμίσει και τις γαλλικές αντιρρήσεις, καθώς οι γαλλικές τράπεζες εμφανίζουν τη μεγαλύτερη έκθεση σε ελληνικά ομόλογα.
 
Για να αντιμετωπίσει το κόστος του κουρέματος του ελληνικού χρέους και της χρηματοδότησης των τραπεζών, το ευρωπαϊκό ταμείο EFSF θα πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά. Υπολογίζεται ότι τα κεφάλαιά του θα πρέπει να αυξηθούν πάνω από το 1,3 τρισ. ευρώ. Λεφτά υπάρχουν; Όχι, και γι αυτό δεν αποκλείεται να μπει στο τραπέζι το ευρωομόλογο (η επίτροπος Βίβιαν Ρέντινγκ ήδη ανακοίνωσε πρόταση της Κομισιόν για ένα ευρωομόλογο του σκληρού πυρήνα του ευρώ, με Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Αυστρία, Λουξεμβούργο και Φινλανδία), αλλά και η μερική εγκατάλειψη της αντιπληθωριστικής «ορθοδοξίας» της ΕΚΤ με κόψιμο χρήματος. Οι αμερικανικές πιέσεις και υποδείξεις, δια του Τίμοθι Γκάιτνερ, αφορούσαν ακριβώς τέτοιες κινήσεις. Και οι πιέσεις αυτές δεν εκκινούσαν από κάποιο είδους παγκόσμια καπιταλιστική αλληλεγγύη, αλλά από το γεγονός ότι οι αμερικανικές τράπεζες και επενδυτικά κεφάλαια έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους περίπου 800 δισ. ευρώ ομόλογα των PIIGS αλλά και μετοχές ευρωπαϊκών τραπεζών.
 
Εσωτερική χρεοκοπία

Εκ πρώτης όψεως, μια τέτοια μεταστροφή στην πολιτική των ευρω-ηγεμόνων, που υπαγορεύεται από ανακλαστικά αυτοσυντήρησης, μπορεί να εκληφθεί ως πολιτική ανάσα για την κυβέρνηση. Αυτό θα ίσχυε αν δεν υπήρχε το τίμημα που ζητούν οι εταίροι. Και το τίμημα είναι η εξωφρενική οικονομική και κοινωνική βία που ασκείται στην πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας. Εν ολίγοις, η κυβέρνηση καλείται να εφαρμόσει μέχρι κεραίας τα μέτρα που ανακοίνωσε ήδη, να εξαγγείλει κι άλλα, ανάλογης βαρβαρότητας την ερχόμενη εβδομάδα προς εφαρμογή μέχρι το 2014, να υποστεί τη δοκιμασία της πιο σκληρής «επιθεώρησης» από την τρόικα η οποία θα δώσει το πράσινο φως για την 6η δόση μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου και να περάσει ακόμη και τον κάβο μιας ανεξέλεγκτης «εσωτερικής χρεοκοπίας», δηλαδή μιας κανονικής στάσης πληρωμών προς τον λαό, καθώς στα ταμεία του κράτους απομένει ελάχιστο ρευστό για να καλυφθούν τρέχουσες δαπάνες, ιδιαίτερα να πληρωθούν μισθοί και συντάξεις. Θα αντέξει; Κι ακόμη κι αν αντέξει μια προσωρινή στάση πληρωμών, τι θα συμβεί αν το ρεύμα φορολογικής ανυπακοής πάρει διαστάσεις μετρήσιμες και αντιληπτές κι απ’ την τρόικα; 

Το πολιτικό κεφάλαιο της κυβέρνησης έχει εξανεμιστεί, οι δημοσκοπήσεις που φτάνουν στο Μαξίμου καταγράφουν εφιαλτικές επιδόσεις για το ΠΑΣΟΚ, οι βουλευτές του αδυνατούν να κρυφτούν πίσω από το επιχείρημα της «σωτηρίας της χώρας μέσω της καταστροφής της», η μνημονιακή συμμαχία των προθύμων έχει κόψει λάσπη και οι εκλογές μπορεί να προκύψουν ανά πάσα στιγμή, ακόμη και από «ατύχημα». 

Την Τρίτη, για παράδειγμα, στην ψηφοφορία για τον φόρο στα ακίνητα. Τι θα συμβεί αν η επιστολική ψήφος του κ. Παπανδρέου εκ Βερολίνου, όπου θα συναντάται με τη Μέρκελ, και οι αδέξιοι ρητορικοί εκβιασμοί του Βενιζέλου δεν φτάσουν για να σώσουν την κατάσταση; Και το χειρότερο για την κυβέρνηση είναι πως αυτή η ψηφοφορία δεν θα είναι η τελευταία. 

πηγή: "Δρόμος" και "Αριστερό βήμα" 24/9/2011