Το Αιγαίο και οι ελληνοτουρκικές διαφορές

Η εξαιρετική εισήγηση της διευθύντριας της Ελευθεροτυπίας Κύρας Αδάμ για όσα μας χωρίζουν με την γειτονική χώρα – Με απλά και κατανοητά λόγια, όλα όσα θέλετε να ξέρετε -και πρέπει να ξέρετε- για την υφαλοκρηπίδα, τις γκρίζες ζώνες και τις ΑΟΖ – Τα αγκάθια, η νέα θέση της Άγκυρας, η αξία του Καστελόριζου και των Καλόγερων και ο εναέριος χώρος. Η σημασία του 25^ου Μεσημβρινού, η ελληνική υποχώρηση στο μισό Αιγαίο και το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ που μας απαγορεύει στα ελληνικά αεροπλάνα να προσγειώνονται στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

του Γιώργου Γουγά

Πριν από δύο εβδομάδες πραγματοποιήθηκε μία εξαιρετική διημερίδα από τον πολιτιστικό σύλλογο Τερψιχόρη με θέμα το Αιγαίο. Στο πλαίσιο αυτό, πέρα από το καθαρά πολιτιστικό σκέλος υπήρξε και μία ενημερωτική εσπερίδα για τα πολιτικά ζητήματα και τις διπλωματικές εξελίξεις στον ευαίσθητο αυτό χώρο. Η εισήγηση της διευθύντριας της Ελευθεροτυπίας Κύρας Αδάμ, από τις κορυφαίες διπλωματικές συντάκτριες ήταν άψογη από κάθε άποψη και φώτισε με απλό και κατανοητό τρόπο όλα όσα έχουν συμβεί μέχρι τώρα, αλλά και όλα όσα θα επισυμβούν το επόμενο διάστημα.
Ο Πολίτης της Κορινθίας έχει αποδείξει πολλές φορές ότι δεν ομφαλοσκοπεί. Θέλει και μπορεί να μιλά για πράγματα που είτε κάποιοι σιωπούν, είτε δεν είναι πολύ της μόδας, είτε δεν είναι …πιασάρικα. Έτσι, συνεπής σε αυτή την αρχή του παρουσιάζει απομαγνητοφωνημένη, λέξη προς λέξη, την εισήγηση της Κύρας Αδάμ για να βοηθήσει τους αναγνώστες του να καταλάβουν τι συμβαίνει σήμερα στο Αιγαίο, αλλά και έννοιες, όπως υφαλοκρηπίδα, γκρίζες ζώνες, χωρικά ύδατα και Αποκλειστική Οικονομική Ζωνη (ΑΟΖ), αυτό το καινούργιο κοσκινάκι της παγκόσμιας διπλωματίας. 

Όλα αυτά στην πλέον κατάλληλη στιγμή. Ενώ δηλαδή αρχίζει στην Αθήνα ο 50ος κύκλος των διερευνητικών επαφών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας με αντικείμενο τις απαιτήσεις της Άγκυρας στο Αιγαίο, σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Εξωτερικών. Οι επαφές ξεκίνησαν την Δευτέρα και, σύμφωνα με πληροφορίες, αφορούν σε ζητήματα, όπως ο εναέριος χώρος και τα χωρικά ύδατα, έννοιες που συνδέονται άμεσα με τις πλουτοπαραγωγικές πηγές του Αιγαίου. Την ίδια στιγμή, νοτίως του Καστελλόριζου, στα όρια του FIR Aθηνών και με κατεύθυνση από τη Σούδα προς τη θαλάσσια περιοχή ανοικτά της Χάιφα, εξελίσσεται η τριμερής ναυτική άσκηση μεταξύ Ελλάδας, Ισραήλ και ΗΠΑ, µε τη συµµετοχή 8 πλοίων επιφανείας, 2 υποβρυχίων, καθώς και αεροσκαφών και ελικοπτέρων.

Επίσης, εντός της εβδομάδας η κυπριακή κυβέρνηση προχωρά από κοινού με την αμερικανική εταιρεία Noble Energy στην προκήρυξη 35 διεθνών προσφορών για γεωτρήσεις στο λεγόμενο «οικόπεδο 12» της κυπριακής ΑΟΖ. Κάθε γεώτρηση θα στοιχίσει περίπου 65 εκ. ευρώ και η Λευκωσία αισιοδοξεί ότι οι γεωτρήσεις αυτές θα ξεκινήσουν τέλη του 2011, ή αρχές του 2012. Αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, η Κύπρος ίσως συνδεθεί με το κοίτασμα και με αγωγό το 2016, ενώ θα έχει δυνατότητα εξαγωγής φυσικού αερίου το 2019. Πριν από λίγες ημέρες, η Ελλάδα είδε το δικό της σχέδιο για τον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη να πηγαίνει ακόμη ένα βήμα πίσω και είναι εύλογο ότι τα σχέδια για ελληνική παρουσία στην διεθνή ενεργειακή σκακιέρα βαίνουν ολοταχώς προς αναθεώρηση. Αυτό σημαίνει ότι η Αθήνα είναι αναγκασμένη να εξετάσει και άλλες ιδέες, με μεγαλύτερες πιθανότητες υλοποίησης.

Αλλά ας αφήσουμε την Κύρα Αδάμ να μας τα εξηγήσει όλα καλύτερα και απλούστερα.

«Αυτή τη στιγμή ξέρουμε ότι στο Αιγαίο υπάρχουν διμερείς διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, για να καθοριστεί το σύνολο των σχέσεων μεταξύ των δυο χωρών και το μέλλον της ίδιας της περιοχής. Αν μπορούσα να συνοψίσω, θα έλεγα ότι στην Ελλάδα, στο σύνολο των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων και φορέων, υπάρχουν δύο απόψεις:

· η    μία από αυτές, την οποία προωθούν και η παρούσα κυβέρνηση, αλλά και πολλά μέλη άλλων κομμάτων και παλαιότερων κυβερνήσεων, λέει χοντρικά ότι σε έναν σύγχρονο κόσμο οι λαοί συνεργάζονται. Είναι προς όφελος όλων να είναι σε καλή και στενή σχέση μεταξύ τους. Επομένως για το Αιγαίο, και οι δύο χώρες, Ελλάδα και Τουρκία, πρέπει να προχωρήσουν να προωθήσουν και να συσφίξουν την οικονομική συνεργασία τους.
Βεβαίως, οι χώρες έχουν προβλήματα μεταξύ τους που εστιάζονται στο Αιγαίο. Εάν, όμως, υπάρξει στενή οικονομική συνεργασία ανάμεσά τους, αυτό θα οδηγήσει σε εξομάλυνση αυτών των διαφορών και στη μείωση της έντασης ανάμεσα στις δύο χώρες. 

· Η   Άλλη όψη λέει πως κανένας λαός δεν θέλει συνεχώς να παίζει ξύλο με τον γείτονά του, ασφαλώς πρέπει να υπάρχει συνεργασία –και μάλιστα στενή όταν αυτό είναι εφικτό με τον γείτονα- αλλά προηγουμένως θα πρέπει, αν υπάρχουν προβλήματα ανάμεσα στις δύο πλευρές, αυτά να έχουν λυθεί, να έχουν κλείσει, για να μπορέσει να οικοδομηθεί η οικονομική συνεργασία.

Για την πρώτη πλευρά, αυτή η θέση είναι σκληρή και υποδηλώνει, σε ακραία απόδοση, ότι οι υπερασπιστές της θέλουν και τον πόλεμο με την Τουρκία. Το θεωρώ παράλογο και απαράδεκτο. Ομοίως, θεωρώ παράλογο και απαράδεκτο να εγκαλούνται αυτοί που προτάσσουν την οικονομική συνεργασία με την Τουρκία, ως οι άνθρωποι που θέλουν να παραδώσουν την Ελλάδα στην γείτονα και τα διεθνή συμφέροντα. Πιστεύω, ότι ως πολίτες αυτής της χώρας θα πρέπει να βρούμε την μέση οδό, έχοντας παράλληλα στην πρώτη γραμμή την υπεράσπιση των δικαιωμάτων μας και των εθνικών συμφερόντων μας.

Ενδεχομένως, σε ένα τέτοιο σχέδιο αυτοί που θα βοηθήσουν και θα σπρώξουν τα κόμματα και τους πολιτικούς θα πρέπει να είναι οι πολίτες που δεν θα πρέπει πια να περιμένουν από αυτούς να διαμορφώνουν από μόνοι τους την εθνική γραμμή.Ωστόσο, αυτό που μπορεί να παρατηρήσει κανείς είναι πως το θέμα του Αιγαίου, οι πολιτικές και στρατιωτικές παράμετροί του, πλέον είναι πολλές. Η μία έχει καθίσει πάνω στην άλλη και φτάνουμε σε ένα σημείο να μην ξέρουμε ούτε γιατί μιλάμε, ούτε τι θέλουμε, ούτε που αποσκοπούμε. Κυρίως, όμως, δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε σωστά, τί κάνει, τί λέει, πώς το θέλει και πώς ενεργεί η Άγκυρα για το Αιγαίο.

Ένα πράγμα που θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ευθύς εξ αρχής είναι ότι η περιοχή αυτή που λέγεται Αιγαίο, είτε μιλάμε για αέρα είτε για θάλασσα, δεν είναι όλη ελληνικής ιδιοκτησίας. Δεν μας ανήκει όλο. Και τι πάει να πει δεν μας ανήκει -για να μην υπάρχουν παρανοήσεις. Δεν έχουμε κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο. Το Αιγαίο, με βάση τους διεθνείς οργανισμούς και τους διεθνείς κανόνες, είναι μια εξαιρετικά ιδιόμορφη περιοχή σε ολόκληρο τον πλανήτη. Αποτελείται από εθνικό έδαφος –θάλασσα και αέρα- και αυτό είναι της Ελλάδας, αποτελείται και από διεθνή χώρο επίσης και στην θάλασσα και στον αέρα -και αυτός δεν ανήκει στην Ελλάδα. Όμως, έχουμε ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα. Η διεθνής κοινότητα και οι διεθνείς οργανισμοί, από το 1952, έχουν εμπιστευτεί στην Ελλάδα τον έλεγχο ολόκληρης της περιοχής για λογαριασμό της διεθνούς κοινότητας. Αυτή η περιοχή είναι το γνωστό σε όλους FIR Αθηνών. Αυτή η περιοχή περιέχει ελληνικά κομμάτια, αλλά δεν είναι ελληνική και η διεθνής κοινότητα, μάς έχει αναθέσει τον έλεγχο και την αστυνόμευσή της, την ασφάλεια των πτήσεων και των πλόων. Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούμαστε από την διεθνή κοινότητα και αυτό το πλαίσιο η Άγκυρα θέλει να το ανατρέψει. Έτσι από το 1974 βρισκόμαστε σε μία διαρκή ένταση, η οποία δεν γνωρίζω πότε και αν θα μπορέσει να λυθεί, εφόσον η Τουρκία δεν αποφασίσει ότι είναι μία δημοκρατική χώρα, ότι είναι μία ευρωπαϊκή χώρα, όπως θέλει να είναι, και να αποδεχτεί εκείνα που έχει αποδεχτεί όλη η διεθνής κοινότητα. Δηλαδή, τους κανόνες και τις συνθήκες μέσα στις οποίες πρέπει να λειτουργήσει. Μέχρι τότε θα έχουμε πρόβλημα με την Τουρκία, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία.

Τα αγκάθια

 
Αυτή τη στιγμή οι δύο κυβερνήσεις βρίσκονται σε διμερείς συζητήσεις για τα θέματα του Αιγαίου, οι οποίες αφορούν σε τέσσερα πράγματα. Στα θέματα των χωρικών υδάτων, του εναερίου χώρου, του καθορισμού της υφαλοκρηπίδας και τις λεγόμενες γκρίζες ζώνες δηλαδή εκείνα τα απολύτως ελληνικά νησιά και βραχονησίδες τα οποία η Τουρκία θεωρεί ότι δεν ανήκουν στην Ελλάδα. Οι γκρίζες ζώνες έχουν μπει τελευταία στην ατζέντα, όταν μυστηριωδώς το αποδέχτηκε ως θέμα η ελληνική κυβέρνηση από το 2004, χωρίς κανείς να το έχει εξηγήσει γιατί το έκανε. Ας τα πάρουμε, όμως, ένα ένα.

1.     Η διαπραγμάτευση για τα χωρικά μας ύδατα. 

 
Παρατήρηση πρώτη. Είμαστε σε μία διαπραγμάτευση αυτή τη στιγμή μέσα σε ένα πρωτοφανές πλαίσιο. Η διαπραγμάτευση γίνεται ανάμεσα στις δυο χώρες, την ώρα που η μία εκ των δύο -η Ελλάδα εν προκειμένω- βρίσκεται υπό μία διαρκή απειλή κήρυξης πολέμου από την άλλη! Αυτό είναι ένα πλαίσιο απαράδεκτο, είναι ένα πλαίσιο το οποίο καμία ελληνική κυβέρνηση δεν κατήγγειλε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, είτε ευθύς εξαρχής είτε κατά την διάρκειά του, ως όφειλε, και περιορίζονται όλες, μα όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις σε διαβήματα διαμαρτυρίας τα οποία η Τουρκία τοποθετεί στο καλάθι των αχρήστων.

Όμως, η Ελλάδα έχει το δικαίωμα από το δίκαιο της θάλασσας, το οποίο η Τουρκία δεν δέχεται, να αυξήσει τα χωρικά της ύδατα από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια. Το δικαίωμα αυτό αναστέλλεται επειδή από την Τουρκία υπάρχει εν ενεργεία το casus belli, η απειλή δηλαδή ότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε αιτία πολέμου.

Εδώ υπάρχει μία άλλη πλευρά. Σύμφωνα με το ίδιο το Δίκαιο της Θάλασσας, ο καθορισμός του εύρους των χωρικών υδάτων κάθε χώρας, είναι αποκλειστικό δικαίωμα της χώρας αυτής και δεν απαιτείται η σύμφωνη γνώμη της γείτονος χώρας. Με μία προϋπόθεση: ότι πρέπει να υπάρξουν διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε αυτές τις δύο χώρες μόνον όταν η απόσταση ανάμεσα στις δύο αυτές χώρες είναι μικρότερη από 24 μίλια. Σε μια τέτοια περίπτωση, όπως γίνεται αντιληπτό τα χωρικά ύδατα μοιράζονται στην μέση.

        Επομένως, αν θέλουμε να είμαστε σύμφωνοι και συμβατοί με το διεθνές δίκαιο, η Αθήνα δεν μπορεί να διαπραγματευτεί με την Άγκυρα για καμία άλλη περιοχή στο Αιγαίο, εκτός από αυτήν που βρίσκεται στα ανατολικά των ακτών των ανατολικών νησιών στο Αιγαίο, δηλαδή μεταξύ των παράλιων της Τουρκίας και στα ανατολικά παράλια των νησιών μας. Τίποτα άλλο δεν μπορούμε να κάνουμε σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

Και όμως, αυτή είναι μία θέση την οποία ο ελληνικός πολιτικός κόσμος σήμερα την άλλαξε. Το 1974, δηλαδή, ξεκινήσαμε να συζητούμε το θέμα της υφαλοκρηπίδας. Αλλά πού; Ανάμεσα στις ακτές των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου και τις τουρκικές ακτές των παραλίων της Μικράς Ασίας. Με το πέρασμα του χρόνου, και ειδικά από την δεκαετία του 90 και μετά, -σιωπηρά και ήσυχα, βερμπαλιστικά στην αρχή, στα κείμενα τώρα- η ελληνική θέση έχει αλλάξει. Πλέον λέμε να καθορίσουμε τα χωρικά ύδατα, την υφαλοκρηπίδα, της Ελλάδας και της Τουρκίας στο Αιγαίο. Γενικώς! Αυτό είναι μία μονομερής αλλαγή της ελληνικής θέσης, είναι μία διολίσθηση στις απόψεις μας για τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας.

Αν φύγουμε από την αρχή ότι η Ελλάδα με την Τουρκία μπορούν να κουβεντιάσουν μόνο για το κομμάτι των ανατολικών ακτών των ανατολικών νησιών, κάθε άλλη διαπραγμάτευση που θα κάνουμε αγγίζει τα όρια της παραχώρησης της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο.Προς τα δυτικά αρχίζει άλλο πλαίσιο παραχώρησης. Έχουμε διεθνή ύδατα, έχουμε και διεθνή εναέριο χώρο. Δεν μπορούμε να κουβεντιάζουμε με την Τουρκία, τι θα γίνει, π.χ. δυτικά της Μυτιλήνης, γιατί εκεί η Τουρκία δεν έχει κανέναν απολύτως λόγο. Και ξαφνικά έχουμε έρθει και έχουμε μπερδευτεί να κουβεντιάζουμε αυτή τη στιγμή με την Τουρκία, εάν θα είναι τα χωρικά ύδατα στη μέση του Αιγαίου, δηλαδή στον 25^ο μεσημβρινό και ανατολικά ή δυτικά. 

2.     Η Υφαλοκρηπίδα

 
Αν επιμένω τόσο πολύ στο θέμα του καθορισμού των χωρικών υδάτων, αν δηλαδή θα πάω στα 6 ή τα 12 ναυτικά μίλια, είναι γιατί αποτελεί την βάση, την μητέρα αν θέλετε, για να ξεδιπλωθεί το κουβάρι και για να ορίσω την υφαλοκρηπίδα που με ενδιαφέρει πολύ ως χώρα, και για να καθορίσω την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, την ΑΟΖ όπως έχουμε μάθει να την λέμε. Και γιατί όλα αυτά είναι αλληλένδετα και έχουν άμεση σχέση με τα χωρικά ύδατα της χώρας; Γιατί, τα χωρικά ύδατα μιας χώρας, ως μέθοδος υπολογισμού, ξεκινούν από τις ακτές μέχρι το εύρος των 12 μιλίων. Για να υπολογίσω την υφαλοκρηπίδα μου, δηλαδή το κομμάτι του βυθού, που είναι κάτω από τα χωρικά μου ύδατα, και στο οποίο έχω δικαίωμα να τρυπήσω τον βυθό, δηλαδή να ψάξω αν έχω πετρέλαιο, φυσικό αέριο ή άλλα μέταλλα και φυσικό πλούτο, για να υπολογίσω, λοιπόν, την υφαλοκρηπίδα μου, πρέπει να την υπολογίσω και αυτήν από τις ακτές.

Άρα, ότι μεθοδολογία θα χρησιμοποιήσω για να χαράξω τα χωρικά μου ύδατα αντίστοιχη θα χρησιμοποιήσω για να χαράξω την υφαλοκρηπίδα μου. Και βεβαίως να έχω απόλυτο κυριαρχικό δικαίωμα σε αυτό το κομμάτι του βυθού για να μπορέσω να την αξιοποιήσω. 

3.      Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ)

 
Πέρα από αυτό έχω και έναν καινούργιο όρο που μου τριβελίζει το μυαλό. Είναι η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Η ΑΟΖ ξεκινά να μετριέται από εκεί που τελειώνουν τα χωρικά ύδατα μιας χώρας και φτάνει σε εύρος μέχρι τα 200 μίλια. Είναι εκείνη η περιοχή της επιφάνειας της θάλασσας, του όγκου του νερού και του υπεδάφους, όπου το κυρίαρχο κράτος μπορεί να ασκήσει την κυριαρχία του και επομένως μπορεί να το εκμεταλλευτεί. Έτσι, λοιπόν, βλέπουμε πως έχουμε τρεις έννοιες εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους, οι οποίες, όμως έχουν κοινή προέλευση και αρχή.

Τον τελευταίο καιρό, και στον Τύπο, αναφέρονται τα πλεονεκτήματα που έχει η ΑΟΖ και επομένως θεωρούμε, ότι μπορούμε να παραβλέψουμε τα χωρικά ύδατα, ή την υφαλοκρηπίδα στους υπολογισμούς. Αυτό θεωρώ ότι είναι ένα απίστευτο λάθος. Είναι ένα στοιχείο που συμβαδίζει με την άποψη της Τουρκίας επί των θεμάτων αυτών.

Στο σημείο αυτό πρέπει να πω ότι η Τουρκία, αν και δεν έχει υπογράψει το Δίκαιο της Θάλασσας, παρά ταύτα το έχει ασκήσει. Και στην Μαύρη Θάλασσα και στην Μεσόγειο έχει ανοίξει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. Στο Αιγαίο δεν το κάνει, γιατί από το 1974 εφαρμόζει την καινοφανή θεωρία πως το θέμα του Αιγαίου και της υφαλοκρηπίδας του είναι γεωλογικό. Λέει, δηλαδή, ότι η προέκταση των ακτών της Τουρκίας βυθίζεται. Και πάνω στο βυθισμένο έδαφος της Τουρκίας βρίσκονται κάποια νησιά, τα οποία κάποια έχουν βούλα ελληνική, κάποια άλλα δεν έχουν. Επομένως, τα νησιά αυτά κάθονται πάνω στην τουρκική υφαλοκρηπίδα και εκεί τελειώνει η κουβέντα. Όπως καταλαβαίνετε, έτσι όπως το έχει στήσει η Άγκυρα το παιχνίδι της από το 74 και μετά, δεν μπορεί να βρεθεί σημείο επαφής. Γιατί η μεν Ελλάδα και μιλά με σύγχρονους όρους και κανόνες Δικαίου, η δε Τουρκία μιλά με γεωλογικούς. 

Η πρόσφατη θέση της Άγκυρας

 
Ας δούμε τώρα τι μας λέει η Άγκυρα, αυτές τις μέρες, το τελευταίο διάστημα. Το είπε πρόσφατα και ο κ. Νταβούτογλου. «Ελάτε να καθορίσουμε εμείς μεταξύ μας το εύρος των χωρικών μας υδάτων». Μας λέει δηλαδή, ελάτε να συζητήσουμε, αλλά με τη δέσμευση ότι δεν θα πάτε στα 12 ν.μ. (αν πάτε υπάρχει το casus belli). Λέει λοιπόν ελάτε να φτιάξουμε ένα νέο κείμενο, ένα χτένι που θα είναι τα χωρικά σας ύδατα και τα χωρικά μου ύδατα. Τι θα είναι αυτό το χτένι; Θα είναι κλιμακωτό εύρος χωρικών υδάτων. Αλλού επτά, αλλού οκτώ, αλλού εννιά κ.λπ.
Αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε. Πρώτον, γιατί αν έχουμε ένα απολύτως κυμαινόμενο εύρος χωρικών υδάτων, θα μπούμε στο βιβλίο Γκίνες. Δεν υπάρχει άλλο αντίστοιχο παράδειγμα πουθενά στον κόσμο. Δεύτερον γιατί θα προκαλέσουμε ναυτία στους καπετάνιους σε όλα τα καράβια που θα πλέουν στο Αιγαίο και θα έχουν την πλώρη στην Ελλάδα και την πρύμνη στην Τουρκία.
Το τρίτο και ουσιαστικότερο, όμως είναι πως αν κάνουμε ένα τέτοιο «χτένι» χωρικών υδάτων, πάρα πολλά από τα ελληνικά νησιά και τις βραχονησίδες θα βρεθούν στο πουθενά. Δηλαδή, δεν θα είναι με ελληνική κυριαρχία. Αν μου βρείτε πρόθυμους πολιτικούς και πρόθυμους Έλληνες να μου πουν ότι, «εντάξει βρε αδερφέ, ας πάει και το παλιάμπελο, τρεις χιλιάδες βραχονησίδες έχουμε, ας δώσουμε τα χίλια για να έχουμε την ησυχία μας», εγώ θα πέσω σε βαθύτατη μελαγχολία -το λιγότερο.
Ας δούμε, όμως και από μια άλλη μεριά το θέμα των χωρικών υδάτων και της υφαλοκρηπίδας για να καταλάβουμε καλύτερα και τον νταλκά της Άγκυρας. Με βάση τα επίσημα ελληνικά στοιχεία -και υποθέτοντας ότι η Ελλάδα ασκεί το δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ.- η Τουρκία στο Βόρειο και το κεντρικό Αιγαίο μπορεί να έχει το 2-3% της υφαλοκρηπίδας. Στα Δωδεκάνησα μέχρι το Αιγαίο δεν θα έχει απολύτως τίποτα. Από τη Ρόδο μέχρι το Καστελόριζο θα έχει ένα περίπου 25% και από εκεί και κάτω θα φτάνει περίπου στο 18% της υφαλοκρηπίδας.
Συμπερασματικά: οποιαδήποτε άλλη θέση πέραν αυτής του 1974, ότι μπορώ να προχωρήσω σε διαπραγματεύσεις για την υφαλοκρηπίδα πέραν των διαπραγματεύσεων για τις ανατολικές ακτές των ανατολικών νησιών του Αιγαίου δεν μπορεί να υπάρξει. Οτιδήποτε άλλο αποτελεί απεμπόληση εθνικής κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας της χώρας. Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει Έλληνας που θα το κάνει αυτό το πράγμα…
Αυτό η Τουρκία το ξέρει και είναι ένας από τους λόγους που δεν προσέφυγε ποτέ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Τι μας λένε λοιπόν το τελευταίο διάστημα; Ελάτε να κάνουμε μία συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο. Να μοιραστούμε τους φυσικούς πόρους. Εξαιρετική πρόταση θα έλεγε κανείς, και μάλιστα στους χαλεπούς οικονομικά καιρούς που ζούμε σήμερα.
Η Τουρκία, όμως, σκέφτεται πολύ έξυπνα. Λέει ότι, αφού καθορίσω με την Ελλάδα τα σημεία της κοινής εκμετάλλευσης και έχουμε και οι δύο οικονομικά οφέλη, δεν είναι και εξαιρετικά δύσκολο -εκ των υστέρων- να ορίσουμε τα χωρικά ύδατα και την υφαλοκρηπίδα και μετά να πάμε στην Χάγη. Αλλά η Τουρκία δεν έχει να χάσει από αυτή την εξέλιξη, μόνο να κερδίσει, αν θυμηθείτε τι είπαμε νωρίτερα για τα ποσοστά που έχει, επί της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Έτσι, με τη συνεκμετάλλευση, έχει πάρα πολλά να κερδίσει.

Υπάρχει βέβαια και ένα αντεπιχείρημα από κάποιους. Λένε δηλαδή πως από την στιγμή που δεν είμαστε σε καλή οικονομική κατάσταση, δεν αντέχουμε την ένταση στο Αιγαίο και το πραγματικό οικονομικό της κόστος σε βενζίνες για τα αεροπλάνα, συντήρηση των πολεμικών δυνάμεων, τα υπέρογκα κόστη για εξοπλιστικές δαπάνες, μίζες κ.λπ. δεν μπορούμε να συντηρούμε όλο αυτό το πράγμα, ας προχωρήσουμε σε διαδικασίες συνεκμετάλλευσης στο Αιγαίο και οικονομικής συνεργασίας και βλέπουμε…

Αυτό κατά την άποψή μου συνιστά στρουθοκαμηλισμό. Γιατί δεν υπάρχει καμία απολύτως εγγύηση ότι αν δημιουργηθεί ένα νέο καθεστώς στο Αιγαίο, δεν θα επηρεάσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο. Και δεν νομίζω ότι αυτά τα κυριαρχικά δικαιώματα μπορούμε να τα απεμπολήσουμε έναντι ενός οικονομικού οφέλους το οποίο μεταξύ μας δεν ξέρω ακόμα ποιο θα είναι.

Καστελόριζο: Το νέο αγκάθι

Τόση ώρα ένας προσεχτικός παρατηρητής θα έλεγε ότι αναφέρομαι μόνο στο Αιγαίο. Αλλά υφαλοκρηπίδα Ελλάδας – Τουρκίας δεν είναι μόνο το Αιγαίο. Το συνολικό πρόβλημα Ελλάδας Τουρκίας είναι από το Βόρειο Αιγαίο μέχρι το μέσον της Ανατολικής Μεσογείου. Διότι εκεί κατεβαίνει η ΑΟΖ της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, κάτω από το Καστελόριζο. Δεν θεωρώ τυχαίο –και εν πάσει περιπτώσει σε εμένα έχει κάνει μεγάλη εντύπωση- το γεγονός ότι από το 1974 έως αυτή τη στιγμή που μιλάμε όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, όλοι οι ελληνικοί σχεδιασμοί, όλο το πλαίσιο αντιμετώπισης της Τουρκίας περιορίστηκε μόνο στο Αιγαίο. Η ελληνική πλευρά δεν έστρεψε ποτέ το βλέμμα της στο άλλο μεγάλο κομμάτι που αφορά άμεσα τα ελληνικά συμφέροντα –και αυτό είναι η Ανατολική Μεσόγειος. Τώρα αρχίζουμε σιγά - σιγά να καταλαβαίνουμε ότι η Ελλάδα δεν είναι μόνο το Αιγαίο, έχουμε και στην Ανατολική Μεσόγειο πάρα πολλά συμφέροντα. Αυτοί που μας «ξύπνησαν» για την ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο είναι οι Κύπριοι. Ήταν επί προεδρίας του αείμνηστου Παπαδόπουλου στην Κύπρο, όταν είχε έρθει επίσημο έγγραφο με την οποία μας καλούσε η κυπριακή κυβέρνηση να χαράξουμε από κοινού την ελληνοκυπριακή ΑΟΖ. Τότε η ελληνική διπλωματία και ο ελληνικός Τύπος πήραμε χαμπάρι ότι κάτι τρέχει εκεί στην Ανατολική Μεσόγειο και ότι τα συμφέροντά μας δεν σταματούν στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης ούτε στην Ρόδο. Και ξαφνικά στραφήκαμε να κοιτάμε εκείνη την μικρή κουκίδα στον χάρτη που λέγεται Καστελόριζο και την οποία είχαμε μόνο για τουριστικό προορισμό –όσοι τον ήξεραν. Και τότε αντιληφθήκαμε ότι αυτό το μικρό νησάκι στο οποίο ποτέ δεν δώσαμε σημασία είναι ένα απολύτως στρατηγικό σημείο για τα συμφέροντα της χώρας. Μέχρι τότε δεν το είχαμε πάρει χαμπάρι –διπλωμάτες και δημοσιογράφοι- και αυτό εγώ δεν το συγχωρώ στον εαυτό μου.

Τελικά, μόλις άρχισε να γίνεται φανερό ότι εκεί παίζεται ένα κρίσιμο παιχνίδι με την χωροθέτηση των ΑΟΖ και ότι το Καστελόριζο έχει μεγάλη σημασία –διότι, επαναλαμβάνω, για να χαράξουμε την ελληνική ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο το νησί αυτό είναι η βάση μας, η αρχή μας, επενέβη η Τουρκία και είπε: «stop από πού κι ως που το Καστελόριζο ελληνικό, basta».

Το θέμα αυτό τώρα αρχίζει να ξεσπά και θα μας απασχολήσει πάρα πολύ το επόμενο διάστημα. Σε τέτοιο σημείο που εγώ εικάζω –και εύχομαι να διαψευστώ- ότι σε λίγο καιρό θα εξαναγκαστούμε να μην κοιτάμε το Αιγαίο με τόσο μεγάλη προσοχή, αλλά να κοιτάμε το Καστελόριζο, τα ανατολικά της Κρήτης και γενικότερα την Ανατολική Μεσόγειο. Γιατί μας ήρθε το μάννα εξ ουρανού που δεν περιμέναμε. Διότι ξαφνικά, από τις ακτές του Ισραήλ μέχρι τις ακτές της Κρήτης και δεν ξέρω που αλλού και πόσο μακριά μέσα στο Αιγαίο εμφανίζονται το ένα μετά το άλλο, απίστευτα σε ποσότητες κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Δεν είναι τυχαίος ο άξονας που δημιουργήθηκε με το Ισραήλ και την Κύπρο για την εκμετάλλευση αυτών των υδρογονανθράκων, αφού έλυσαν το θέμα της ΑΟΖ.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Τουρκία κάνει ό,τι μπορεί μέσω της άρνησης της ελληνικότητας του Καστελόριζου –ότι δηλαδή έχει υφαλοκρηπίδα και χωρικά ύδατα- να μπει σφήνα με την δική της ΑΟΖ ανάμεσα στη νόμιμη και απολύτως φυσιολογική ελληνική και κυπριακή ΑΟΖ, οι οποίες θα πρέπει να ενοποιηθούν με αυτή της Αιγύπτου. 

Ο εναέριος χώρος

 
Πέραν από την θάλασσα στο Αιγαίο έχουμε και τον εναέριο χώρο. Οι πολύ μεγάλες εντάσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία από το 1974 με την εξαίρεση των Ιμίων, έχουν γίνει στον αέρα, με τις συνεχείς και προκλητικές παραβιάσεις και παραβάσεις, της Τουρκίας στο Αιγαίο, οι οποίες τώρα πια, έχουν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Εντοπίζονται οι περισσότερες σε υπερπτήσεις ελληνικού εδάφους. Στο Κουφονήσι, το Καστελόριζο, τη Ρόδο, τη Χίο, τη Μυτιλήνη. Ας δούμε τι πάει να πει υπερπτήση μαχητικού αεροσκάφους πάνω από το έδαφος μιας άλλης. Σημαίνει ότι το αμφισβητεί, ότι δεν το θεωρεί δικό της, ότι είναι ένα πράγμα που πρέπει να διευθετηθεί. Αυτό το πράγμα η Τουρκία, τα τελευταία χρόνια το κάνει συνεχώς και αδιαλείπτως. Όμως, δεν της φτάνει μόνο αυτό.
Στην πρόσφατη επίσκεψή του πριν από λίγες εβδομάδες ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, ο κ. Νταβούτογλου, ο αθεόφοβος, αλλά και πανέξυπνος αυτός άνθρωπος μας είπε το εξής αμίμητο: «Βεβαίως, τα τουρκικά αεροσκάφη έχουν πραγματοποιήσει μέσα στον χρόνο, δύο χιλιάδες και κάτι παραβιάσεις στο Αιγαίο. Αλλά και τα ελληνικά αεροσκάφη έχουν κάνει χίλιες τόσες παραβιάσεις», είπε.

Αλλά γνωρίζουμε καλά πως τα ελληνικά μαχητικά δεν πάνε στο τουρκικό έδαφος. Πώς, λοιπόν, κάνουν παραβιάσεις στο Αιγαίο; Εκεί μάθαμε πως τέτοιες θεωρεί η Άγκυρα τις αναχαιτίσεις που κάνουνε τα ελληνικά μαχητικά, όταν αναχαιτίζουν τα τουρκικά αεροσκάφη που κάνουν υπερπτήσεις! Δηλαδή, ο κ. Νταβούτογλου -κομψότατα αλλά σταθερότατα- μας είπε πως τους παραβιάζουμε, όταν τους αναχαιτίζουμε την ώρα που πετούν πάνω από έδαφος που δεν ανήκει την Ελλάδα! Σε αυτό, δεν αντιδράσαμε. Και δεν έχουμε αντιδράσει ακόμα…

Υπάρχει, όμως, ένα στοιχείο ακόμα, που είναι ιδιαίτερα κρίσιμο. Είναι τα επίσημα στοιχεία που δίνει το ΓΕΕΘΑ για τον αριθμό των ελληνικών και τουρκικών αεροσκαφών στο Αιγαίο. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε το 90% των αεροσκαφών που βρίσκονται στο Αιγαίο είναι τουρκικά. Το υπόλοιπο 10% είναι ελληνικά. Η ισοδυναμία αυτή μεταφράζεται σε 16-40 τουρκικά αεροσκάφη στο Αιγαίο και 2-4 ελληνικά. Αυτά είναι επίσημα στοιχεία του ΓΕΕΘΑ. Είναι η εντελώς αντίστροφη εικόνα από αυτήν που υπήρχε το 1978. Τότε είχαμε περίπου 90% ελληνικά και 10% τουρκικά και αυτό ήταν κάτι για το οποίο η Τουρκία διαμαρτυρόταν διεθνώς.

Ο 25^ος μεσημβρινός και η κρίση στα Ίμια

Το 1979, η Τουρκία έφτασε για πρώτη φορά ύστερα από αλλεπάλληλες παραβιάσεις στις νήσους Καλόγερους, πάνω από την Άνδρο. Ξέρετε η τουρκική πολιτική είναι εκείνη που μας κάνει να ανακαλύπτουμε την ελληνική γεωγραφία, τα νησιά μας, τις νησίδες μας και τις βραχονησίδες μας και ποια είναι η στρατηγική τους αξία. Για άλλη μια φορά η εν υπνώσει ελληνική διπλωματία δεν είχε αντιληφθεί ποια είναι η στρατηγική αξία αυτών των βραχονησίδων. Στην συνέχεια ανακαλύψαμε ότι αυτή η βραχονησίδα έχει το προνόμιο να περνά από πάνω της ο 25^ος Μεσημβρινός. Τι σημαίνει αυτό; Είναι ακριβώς η γραμμή που χωρίζει το Αιγαίο στα δύο. Τι μας έχει δείξει τα τελευταία χρόνια η Τουρκία; Μας λέει ότι θέλει στη μέση το Αιγαίο, με βάση τον 25^ο και υπό την κυριαρχία της το ανατολικό κομμάτι από τους Καλόγερους.

Το 1979, λοιπόν, η Τουρκία βάζει στο στόχαστρό της του Καλόγερους. Μέχρι το 1995 οι τουρκικές πτήσεις στο Αιγαίο παραμένουν στο 25% και οι ελληνικές στο 75%. Όμως από τον Δεκέμβριο του 1995 και μετά παρουσιάζεται μία ασυνήθιστα μεγάλη και βίαιη δραστηριότητα των τουρκικών μαχητικών με δεκάδες υπερπτήσεις πια πάνω από τα ελληνικά νησιά. Από τότε η αναλογία τουρκικών και ελληνικών αεροσκαφών φτάνει το 50-50. Ας δούμε το πολιτικό πλαίσιο της εποχής. Τον Δεκέμβριο του 95 η ελληνική Βουλή κύρωσε τη συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, αυτή που μας δίνει το απόλυτο δικαίωμα να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια. Δεν χρειάζεται νομίζω να σας θυμίσω τι έγινε έναν μήνα αργότερα, στα τέλη Ιανουαρίου του 1996. Η Τουρκία προκάλεσε την κρίση στα Ιμια. Να πω ότι ήταν τυχαία όλα αυτά; Δεν το πιστεύω…

Η απαγόρευση του ΝΑΤΟ

Από εκει και πέρα από το 1996 έχουμε μία πλήρη αντιστροφή της εικόνας και μία σταθερή κλιμάκωση, η οποία κατέληξε το 2006 με την τραγωδία του σμηναγού Ηλιάκη, με την εμπλοκή τουρκικών και ελληνικών αεροσκαφών στον διεθνή εναέριο χώρο. Ακολούθως η ελληνική πλευρά κάνει μία απίστευτη στροφή. Μειώνει μόνη της και φτάνει στο κατώτατο δυνατό σημείο, την εμπλοκή των αεροσκαφών της. Δηλαδή μειώνουμε αφόρητα τις ελληνικές αναχαιτίσεις. Υπάρχουν επίσημα και απόρρητα έγγραφα στο υπουργείο Άμυνας και τη Λάρισα (όπου είναι η αεροπορική μας βάση) τα οποία το πιστοποιούν. Είναι κοινό μυστικό ότι πλέον δεν αναχαιτίζουμε τουρκικά αεροσκάφη ανατολικά του 25^ου μεσημβρινού.Εννοείται ότι καμία ελληνική κυβέρνηση και κανένα υπουργείο Άμυνας δεν θα βγει αυτό να το παραδεχτεί. Το θέμα, όμως, είναι ότι -έτσι όπως τα φτιάξαμε- ελάχιστες αναχαιτίσεις μπορούμε να κάνουμε στο ανατολικό μισό Αιγαίο και –επομένως- οι Τούρκοι καθημερινά κάνουν υπερπτήσεις ελληνικού εδάφους, αμφισβητώντας –ουσιαστικά- ότι είναι ελληνικό. 

Η εξήγηση για αυτή την πολιτική πηγαίνει στο 2006, όταν ξαφνικά, στο ΝΑΤΟ πια, δημιουργείται η «Αεροπορική Πολιτική του ΝΑΤΟ για τα νησιά του Αιγαίου». Εκεί, με διαταγή του ανώτατου διοικητή των συμμαχικών δυνάμεων, ο οποίος ενημερώνει σχετικά το νατοϊκό στρατηγείο στη Σμύρνη δηλώνεται ότι από τούδε και στο εξής ελληνικά αεροσκάφη δεν μπορούν να προσεγγίζουν, να υπερίπτανται, να προσγειώνονται, ή να απογειώνονται, σε 20 νησιά, ένα προς ένα καταγεγραμμένα, του Ανατολικού Αιγαίου! Αυτή διαταγή του ΝΑΤΟ ισχύει από το 2006!

Η Τουρκία την εφαρμόζει απαρέγκλιτα. Καμία ελληνική κυβέρνηση δεν έχει παραδεχτεί ότι υπάρχει κι όμως την εφαρμόζει. Υπήρχε μία πιθανότητα να ανατραπεί όλο αυτό το σκηνικό και να εξαφανιστεί αυτή η διαταγή του Αυγούστου του 2006. Είχαμε την ευκαιρία και δεν την εκμεταλλευτήκαμε. Μόλις τον περασμένο Νοέμβριο όλες οι χώρες μέλη του ΝΑΤΟ ψηφίσαμε το νέο δόγμα της Ατλαντικής Συμμαχίας κάτι που απαιτεί απόλυτη ομοφωνία. Εκεί μπορεί να καταγραφούν οι επιμέρους διαφωνίες κάθε κράτους μέλους. Είμαστε μία από τις ελάχιστες χώρες της συμμαχίας η οποία δήλωσε προτού πάει εκεί ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα, όλα είναι ωραία και το ψήφισε ως είχε. Δηλαδή εφαρμόζει και αυτή την πράξη την απαγόρευση του ΝΑΤΟ τα ελληνικά αεροσκάφη με νατοϊκό καπέλο να πετάνε πάνω από τα 20 ελληνικά νησιά και τα ελληνικά εδάφη ή να απογειώνονται και να προσγειώνονται εκεί.

Επομένως, είναι εξαιρετικά δύσκολο να πεις στον κ. Νταβούτογλου και τους επιτελείς του ότι δεν είναι δυνατόν να γίνονται από τα τουρκικά αεροσκάφη υπερπτήσεις. 

Επίλογος

Από όσα είπα είναι προφανές πως δεν είμαστε στην ακμή της διπλωματικής εξωτερικής πολιτικής μας. Εγώ, όμως, θέλω να είμαι αισιόδοξη ότι τίποτα δεν έχει χαθεί. Για να είμαι δημοσιογραφικά ειλικρινής δεν αντλώ την αισιοδοξία μου από τους πολιτικούς -χωρίς να τους υποτιμώ ή να τους παραμερίζω. Ποντάρω στην ώριμη σκέψη του μέσου Έλληνα, ανεξαρτήτως ιδεολογικής και πολιτικής τοποθέτησης. Πιστεύω ότι εμείς που αποτελούμε αυτή τη χώρα, που ερχόμαστε από το παρελθόν της, είμαστε το παρόν της και φτιάχνουμε το μέλλον της θα πρέπει να είμαστε ενημερωμένοι και σε θέση να συνθέτουμε διαφορετικές απόψεις όχι μόνο για αυτό το θέμα, αλλά και για όλα όσα είναι μπροστά μας. Θέση στέρεη και βασική με ευελιξία και έναν γνώμονα: να υπερασπιστούμε τα συμφέροντά μας. Αυτά που μας ανήκουν και δεν μπορούμε να τα διαπραγματευτούμε με κανέναν.

Βεβαίως, βρισκόμαστε σε μία δύσκολη κατάσταση σε μια βαθιά οικονομική κρίση, δεν έχουμε πολυτέλειες να ασχολούμαστε με αυτά. Εν μέρει το δέχομαι. Ξέρω, όμως, ότι μία χώρα, ένα κράτος ένα έθνος κρίνεται από τον τρόπο με το οποίο τα βάζει πέρα σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Και όσοι επέζησαν –και το ξέρουμε καλά αυτό δεν χρειάζεται να μας το δείξει κανένας- έχουμε ένα κοινό σημείο αναφοράς, έναν κοινό παρονομασή. Ότι κανείς όσο σε δύσκολη θέση κι αν βρισκόμαστε δεν μπορούμε να τσαλακώσουμε την αξιοπρέπειά μας. Την προσωπική και την εθνική. 

Πηγή: Πολίτης της Κορινθίας