Διατεταγμένη η αλλαγή σκυτάλης στην Υεμένη

(Επίκαιρα, 31/3-7/4/2011)

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Μια ματιά να ρίξει κανείς στον χάρτη φαίνεται πεντακάθαρα η στρατηγική σημασία της Υεμένης στην εξασφάλιση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας μεταξύ της Αραβικής Θάλασσας και του Ινδικού Ωκεανού από τη μια και της Ερυθράς Θάλασσας που οδηγεί στην Μεσόγειο από την άλλη. Η σημασία της Υεμένης υπογραμμίζεται πολύ περισσότερο μετά την κατάρρευση του καθεστώτος της Σομαλίας και την κυριαρχία των πειρατών που έχουν μετατρέψει το πέρασμα από τον Κόλπο του Άντεν σε περιπέτεια, εκτοξεύοντας τα ναύλα στα ύψη. Γίνεται έτσι εμφανές ότι καμιά δυτική χώρα δεν θα άφηνε να προσλάβουν ανεξέλεγκτο χαρακτήρα οι εξελίξεις στην Υεμένη.

Ο κίνδυνος αυτός έγινε ορατός την Παρασκευή 18 Μάρτη όταν ελεύθεροι σκοπευτές που είχαν παραταχθεί με εντολή του καθεστώτος σε ταράτσες απέναντι από το πανεπιστήμιο στην πρωτεύουσα της Υεμένης σκόρπισαν το θάνατο. Περισσότεροι από 50 άοπλοι διαδηλωτές έχασαν τη ζωή τους σύμφωνα με όλες τις πηγές. Το λουτρό αίματος που διέταξε ο επί 32 χρόνια πρόεδρος της χώρας, Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ, αποδείχθηκε ωστόσο και ο επιθανάτιος ρόγχος του καθεστώτος του, καθώς οδήγησε την κατακραυγή εντός και εκτός της χώρας του σε πρωτοφανή ύψη, αφήνοντας ανοιχτό μόνο το πότε και το πως και όχι το αν θα παραδώσει τη σκυτάλη.

Ρόλο καταλύτη στις μετέπειτα εξελίξεις φαίνεται να έπαιξε η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών, Αμπού Μπακρ αλ Κιρμπί, στο Ριάντ, όπου συναντήθηκε με αξιωματούχους του Σαουδαραβικού καθεστώτος, με σκοπό να ζητήσει τη στήριξή τους. Η αρνητική απάντηση του Ριάντ σε συνδυασμό με μια βροχή παραιτήσεων πρωτοκλασσάτων στελεχών του καθεστώτος την ίδια ακριβώς ημέρα, στις 21 Μάρτη, αποτέλεσε τη χαριστική βολή για τον Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ και τον άμεσο λόγο που τον οδήγησε να διαπραγματευθεί την αποχώρησή του παρότι μόλις πριν λίγες εβδομάδες, όταν ξεκίνησε η «αραβική άνοιξη», δήλωνε πως θα υπερασπιστεί το καθεστώς του με την τελευταία σταγόνα του αίματός του. Μεταξύ των παραιτηθέντων ήταν οι πρέσβεις της Υεμένης στα Ηνωμένα Έθνη, τη Σαουδική Αραβία και τον Λίβανο, ο υπουργός Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ο υπουργός Τουρισμού, ο επικεφαλής του κρατικού πρακτορείου ειδήσεων και ο στρατηγός Αλί Μοχσέν αλ Αχμάρ θεωρούμενος ως νούμερο δύο του καθεστώτος και ο άνθρωπος που μοιράστηκε σχεδόν την προεδρία με τον Σαλέχ από το 1979. Η απειλή του μάλιστα πως θα στείλει την Πρώτη Μεραρχία Τεθωρακισμένων, που διατηρούσε υπό τον έλεγχό του, να περιφρουρήσει την μεγάλη λαϊκή διαδήλωση που είχε προγραμματιστεί για τις 25 Μάρτη, ενέτεινε τους φόβους για τον κίνδυνο εμφυλίου καθώς ισχυρά τμήματα του στρατού θα βρίσκονταν αντιμέτωπα το ένα με το άλλο.

Εξ ίσου καθοριστικό ρόλο για την απόφαση του Σαλέχ να εγκαταλείψει την προεδρία έπαιξε και η απόφαση του Σαντίρ Αλ Αχμάρ, ηγέτη της μεγαλύτερης φυλής της χώρας από την οποία προέρχεται και ο ίδιος ο πρόεδρος Σαλέχ, να στηρίξει τους διαδηλωτές. Η απόφασή του μάλιστα ανακοινώθηκε την ίδια μέρα που το Ριάντ έγνεψε αρνητικά στο αίτημα του Σαλέχ για στήριξη και παραιτήθηκαν τα στελέχη του, την Τρίτη 21 Μάρτη… Να σημειωθεί μάλιστα ότι έναν μήνα πριν και ο αδερφός αυτού του ηγέτη, ο Χουσεΐν αλ Αχμάρ, είχε εγκαταλείψει κόμμα και κυβέρνηση, αποδυναμώνοντας καθοριστικά την βάση στήριξης του Σαλέχ, δεδομένου ότι αναφερόμαστε σε μια χώρα ασυνήθιστα εύθραυστη η οποία απέκτησε ενιαία υπόσταση μόλις το 1990 κι όπου οι φυλές αποτελούν τα ισχυρότερα κέντρα νομιμοποίησης κάθε εξουσίας. Είναι πολύ χαρακτηριστικό σε αυτή την κατεύθυνση πως στις συνομιλίες που διεξάγονται όλο αυτό το διάστημα στο παρασκήνιο για να ολοκληρωθεί με ένα συντεταγμένο τρόπο η αλλαγή σκυτάλης στην ηγεσία της Υεμένης, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ του διεθνούς Τύπου, συμμετέχουν αρχηγοί ή αντιπρόσωποι των φυλών…

Το Ριάντ που σύμφωνα με ρεπορτάζ των Financial Times της προηγούμενης Τετάρτης 23 Μάρτη διατηρεί στα μισθολόγιά του πολλούς ηγέτες φυλών και του ίδιου του στρατού της Υεμένης, αποκλείεται να «άδειαζε» τον Σαλέχ αν δεν είχε εξασφαλίσει πως η σκυτάλη θα περάσει σε εξ ίσου έμπιστα χέρια. Γιατί, οι Σαουδάραβες μπορεί να μη συγχώρεσαν ποτέ τον Σαλέχ που στήριξε την επέμβαση του Σαντάμ Χουσεΐν στο Κουβέιτ το 1990, στο πρόσωπό του όμως είχαν βρει έναν έμπιστο σύμμαχο ο οποίος συμμεριζόταν τις ανησυχίες των Σαουδαράβων για την ασφάλεια της κοινής συνοριακής γραμμής, μήκους 1.800 χιλιομέτρων που συνδέει τις δύο χώρες. Προς επίρρωση η ανοχή που επέδειξε στα τέλη του 2009 όταν ο στρατός της Σαουδαραβίας επιχειρούσε ακόμη και στο εσωτερικό της Υεμένης για να αντιμετωπίσει την εξέγερση των Χούτι. Αντίθετα με τους Σαουδάραβες, αξίζει να σημειωθεί, που εγκατέλειψαν την κρίσιμη ώρα τον Σαλέχ οι Αμερικάνοι δεν φάνηκαν το ίδιο αποφασιστικοί. Έτσι, παρότι ο Λευκός Οίκος επέκρινε το καθεστώς της Υεμένης για την σφαγή των άοπλων διαδηλωτών στις 19 Μάρτη, δεν ανέφερε ούτε μία λέξη στην ανακοίνωσή του για την ανάγκη να παραδώσει την εξουσία – όπως έκανε όχι μόνο το Ριάντ αλλά και το Παρίσι, διεκδικώντας ρόλο στην επόμενη μέρα.

Κοινή συνισταμένη των διάφορων στρατηγικών που χαράσσονται αποτελεί η ανάθεση της εξουσίας σε ένα πολιτικό συμβούλιο που θα αναλάβει τη μετάβαση στο νέο καθεστώς και τη διενέργεια εκλογών. Το ερώτημα όμως που μένει αναπάντητο (ακόμη κι αν φτάσουν σε αίσιο τέλος οι διαπραγματεύσεις που είναι σε εξέλιξη ενώ γράφονται αυτές οι γραμμές για την αποχώρηση του Σαλέχ) είναι κατά πόσο η επόμενη μέρα θα δικαιώνει το αίμα τόσων δεκάδων ανθρώπων που χάθηκαν για να ξεριζωθεί η απολυταρχία και πολύ περισσότερο η φτώχεια που φτάνει σε επίπεδα ρεκόρ, με αποτέλεσμα η Υεμένη να αποτελεί την πιο φτωχή χώρα της Αραβικής χερσονήσου. Αυτό το δράμα χωρίς τέλος ουδέποτε αντιμετωπίστηκε από τις αθρόες χρηματοδοτήσεις των ΗΠΑ, ύψους 300 εκ. δολ. κατ’ έτος που απορροφούνταν μόνιμα από τον στρατό και τις προσωπικές καταθέσεις που διατηρούσαν στην Ελβετία αξιωματούχοι του καθεστώτος και του στρατού.

Το συνεχές παρόν που δίνουν στις διεργασίες της μετάβασης όλοι αυτοί που ευθύνονται για τη σημερινή κατάσταση, από ξένες δυνάμεις και φύλαρχοι μέχρι στρατηγοί – με μοναδική εξαίρεση τον Σαλέχ, δεν εγγυάται ότι η επόμενη μέρα θα διαφέρει ουσιαστικά από την σημερινή.

Πηγή: http://leonidasvatikiotis.wordpress.com/