Το να λες “όχι”, “φτάνει πια”, “δεν δέχομαι τίποτε άλλο”, “δεν αποδέχομαι την υποχρέωση να σε υπακούω”... όχι μόνο είναι πολιτικό αλλά είναι η βάση της κλασικής αριστερής πολιτικής. Η άρνηση είναι πάντα το πρώτο βήμα στη λογική της ανώτερης σύνθεσης. Σήμερα μπορεί να είναι όχι μόνο απαραίτητη αλλά πιθανά και το τελικό βήμα. Η ολοκλήρωση που λέγαμε πριν στηρίζεται στην αποχώρηση. Η άρνηση, λοιπόν, έχει από μόνη της πολύ μεγαλύτερη πολιτική, ριζοσπαστική και επαναστατική σημασία σήμερα από ό,τι είχε παλιά.
Συνέντευξη του Κώστα Δουζίνα στην Ιωάννα Δρόσου
Το πρώτο που μου έχει κάνει εντύπωση είναι μια προφανής αδυναμία των οργανωμένων δυνάμεων της αριστεράς να μπορέσουν να καταλάβουν και να αναλύσουν αυτά τα γεγονότα. Το δεύτερο, που επίσης οφείλεται στην έλλειψη ανάλυσης και κατανόησης του τι συμβαίνει στην Ελλάδα, είναι η έκκληση του Μετώπου “να κάνουμε το Σύνταγμα πλατεία Ταχρίρ”. Η λογική του ηγεμονικού μπλοκ είναι εξαιρετικά δόκιμη. Όπως φαίνεται στην Τυνησία, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, την Ισπανία και τώρα στην Ελλάδα είναι πρώτον μία λογική ηγεμονικού μπλοκ χωρίς ηγέτη και δεύτερον μία βαθύτατη εκ των πραγμάτων κριτική της λογικής αντιπροσώπευσης. Της λογικής, δηλαδή, που μας έλεγε, και στο επίπεδο των δημοκρατικών θεσμών αλλά και στο επίπεδο της αριστεράς, ότι υπάρχει αντιπροσώπευση και αντικατάσταση του λαού από το κόμμα, του κόμματος από την ηγετική ομάδα και της ηγετικής ομάδας από τον ηγέτη. Δηλαδή μία σειρά αντικαταστάσεων και μεταθέσεων που καταλήγουν τελικά στην αρχή του ενός. Αυτό που γίνεται αυτή τη στιγμή είναι μία έμπρακτη κριτική αυτής της λογικής της αντικατάστασης. Και αυτό, νομίζω, είναι το πιο χαρακτηριστικό αυτού του πράγματος.
Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των “πλατειών”;
Το κύριο χαρακτηριστικό που εμφανίζεται σε αυτές της εκδηλώσεις είναι το πλήθος, ούτε ο λαός ούτε το έθνος. Η έννοια του λαού φτιάχνεται είτε μέσα από το δίκαιο με την έννοια της λαϊκής κυριαρχίας που εμφανίζεται στα πρώιμα νεωτερικά συντάγματα είτε μέσα από την ιδεολογία με την έννοια της λαϊκής εξουσίας. Η έννοια του έθνους φτιάχνεται μέσα από μία πολιτισμική παράδοση και ιστορία. Το πλήθος είναι μία υλική οντότητα που είτε απαιτεί κάτι είτε αρχίζει να λειτουργεί και να μετατρέπεται σε θεωρητικό υποκείμενο. Είναι ένα σύνολο, δηλαδή, ανθρώπων που βρίσκονται κάποια στιγμή χωρίς καμία αντιπροσώπευση ή κάποια μονήρη κομματική αποκλειστική ιδεολογία να τους εκφράζει. Η διαφορά του πλήθους από το λαό και το έθνος είναι ότι δεν μπορεί εύκολα να ενοποιηθεί. Ενοποιείται μόνο στη δράση του. Όταν, δηλαδή, μία σειρά ανθρώπων μοναδικών στη διαφορετικότητά τους βρίσκονται μαζί αποκτούν μία δυναμική μιας πολιτικής επιθυμίας που δημιουργείται εκείνη τη στιγμή που βρίσκονται. Ό,τι είχε συμβεί πριν και ό,τι συμβεί μετά κατά κάποιο τρόπο μπαίνει σε παρένθεση. Είναι ένα υποκείμενο που φτιάχνεται και διαλύεται μέσα σε μια προσωρινότητα της συνεύρεσης των διαφορετικών ανθρώπων, που η ατομική επιθυμία γίνεται επιθυμία του πλήθους και αυτή μπορεί να κάνει πολλά πράγματα. Μπορεί καταρχάς να κάνει επανάσταση. Όπως ξέρουμε, όλες οι μεγάλες επαναστάσεις είχαν το πλήθος. Βέβαια, ταυτόχρονα μερικές από αυτές είχαν τα κόμματα, τις πρωτοπορίες. Αλλά είναι η υλική παρουσία του πλήθους -που δεν έχει κοινές καταβολές και πιθανόν ούτε κοινούς στόχους- που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Αυτό είναι ένα “μαγικό” από τη στιγμή που διαφορετικοί άνθρωποι βρίσκονται μαζί και αρχίζουν να έχουν κάτι κοινό.
Ποιες είναι οι βασικές στρατηγικές της περιόδου;
Μέχρι στιγμής οι βασικές πολιτικές αναλύσεις και στρατηγικές στην Ελλάδα γύρω από την αντιμετώπιση του μνημονίου, της κρίσης και της καταστροφής του κοινωνικού ιστού -που πρόκειται να επιταχύνει σημαντικά και να αλλάξει πια και εμφανώς την ισορροπία ανάμεσα στις ελίτ και το λαϊκό πόλο- ήταν δύο. Η πρώτη ήταν αυτή που προσπάθησε και ο Παπανδρέου στη συνάντηση των πολιτικών αρχηγών. Μία συμμαχία συναίνεσης που θα έρχεται από τα πάνω στη λογική της αντιπροσώπευσης και ελπίζει ότι ο κόσμος που ακολουθεί (είτε είναι μέλος είτε συμπαθών) θα συνταχθεί. Η δεύτερη μεγάλη, υποτίθεται και εναλλακτική, λογική είναι η λογική του “Μετώπου”, του ηγεμονικού μπλοκ. Αυτή η λογική αναγνωρίζει ότι για να μπορέσεις να έχεις μία κάποια επιτυχία σε μία τεράστια πολιτική σύγκρουση που θα καθορίσει το μέλλον μίας χώρας για δεκαετίες, πρέπει να αναγνωρίσεις ότι δεν μπορείς να αποφύγεις τις συγκρούσεις. Επομένως, για να δημιουργήσεις το λαϊκό πόλο, επιλέγεις μία κεντρική αντίφαση, μία κεντρική ρωγμή στον κοινωνικό χώρο, η οποία θεωρείς ότι έχει τις μεγαλύτερες επιπτώσεις για όλη την κοινωνία και προσπαθείς να την προωθήσεις σαν τον κεντρικό πόλο αντίφασης και σύγκρουσης και επομένως να δημιουργήσεις μία συμμαχία γύρω από αυτή, έτσι ώστε ο κόσμος να τον αποδεχτεί σαν προσωρινά πιο σημαντική από τα απολύτως περιφερειακά συμφέροντα και έτσι να οργανωθεί προς τη λογική μιας κεντρικής σύγκρουσης. Η λογική του “Μετώπου” το έβαζε αυτό. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπόρεσε να βρει αυτή την κεντρική αντίφαση γύρω από την οποία θα οργανωνόταν μία μη παραταξιακή συμμαχία κεντρικής σύγκρουσης.
Ποια είναι τα στοιχεία αυτής της κεντρικής αντίφασης;
Τρία μόνο θα μπορούσαν να είχαν παίξει αυτό το ρόλο. Το ένα είναι η οικονομική εξαθλίωση και η διάλυση του κοινωνικού ιστού. Η επίθεση, δηλαδή, στο μνημόνιο επειδή ακριβώς προβλέπει συγκεκριμένα μέτρα με συγκεκριμένα αποτελέσματα. Το πρόβλημα με αυτό είναι ότι κολλάει πάντα στα οικονομικά συμφέροντα των επιμέρους τάξεων, συμφερόντων, επαγγελμάτων... Έπρεπε, λοιπόν, να συνδυαστεί. Το λάθος ήταν ότι δεν συνδυάστηκε με την έννοια της κυριαρχίας. Όπως λέει ο Καρλ Σμιθ “κυρίαρχος είναι αυτός που μπορεί να αναστείλει την εφαρμογή του νόμου και να εισάγει την κατάσταση ανάγκης”. Έχουμε αυτή ακριβώς την κατάσταση στην Ελλάδα. Την αναστολή της κανονιστικότητας και νομιμότητας του ελληνικού κοινωνικού κράτους και την εισαγωγή κατάστασης έκτακτης ανάγκης από την ΕΕ και το ΔΝΤ. Εμφανίστηκε, λοιπόν, η Ελλάδα σε μία πολύ ενδιαφέρουσα και παράδοξη κατάσταση. Ότι είμαστε μία νεοαποικιακή ή μεταποικιοκρατική κατάσταση χωρίς να έχουμε περάσει αποικιοκρατία. Τώρα, μία τρίτη λογική αρχίζει να εμφανίζεται στις πλατείες της Ελλάδας που απομακρύνεται από τις δύο προηγούμενες (κομματικές συμμαχίες και ηγεμονικό μπλοκ) και πηγαίνει στις πλατείες χωρίς αντιπροσώπευση.
Πώς αντιμετωπίζει η αριστερά αυτό το φαινόμενο;
Μερικές θεωρητικές αναλύσεις της αριστεράς έχουν μείνει ελαφρώς πίσω. Στο χώρο της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής υπήρχε ένας νέος τρόπος οργάνωσης, αυτό που θα ονομάζαμε βιοπολιτική. Μία εξαιρετικά σημαντική, δηλαδή, παρέμβαση της εξουσίας που προσπαθεί πια να ελέγχει συμπεριφορές. Δεν ενδιαφέρεται τόσο για τον έλεγχο ιδεών και ιδεολογιών. Στο μέτρο που εγώ εντάσσομαι από πλευράς συμπεριφορών (στον τρόπο με τον οποίο εργάζομαι, καταναλώνω, νιώθω υπόχρεος για την οικογένειά μου κ.λπ.). Οι ιδεολογικές και προσωπικές επιλογές εμφανίζονται πολύ πιο ολοκληρωμένες από την περίοδο του κλασικού καπιταλισμού, ο οποίος στηριζόταν στην Ελλάδα στην εξαγωγή υπεραξίας. Αυτό, από τη μία πλευρά οδηγεί στην υποβάθμιση της διαμεσολάβησης, την οποία οι πολιτικοί και τα κόμματα εξασκούσαν ανάμεσα στην κοινωνία, την οικονομία και την κρατική εξουσία και οδηγεί στην κρίση της αντιπροσώπευσης που λέγαμε προηγούμενα. Αυτή η δύναμη, όμως, του συστήματος είναι και η αχίλλειος φτέρνα του. Διότι αυτός που αρχίζει να ασχολείται με το σώμα του, τις υποχρεώσεις του, δεν ενδιαφέρεται για τα κοινά, έχει απόλυτη και άνιση σχέση με την οικονομία, πολύ πιο εύκολα και χωρίς διαμεσολαβήσεις μπορεί να έρθει σε αντίσταση. Να φύγει, δηλαδή, έστω και προσωρινά από το σύστημα αυτό. Διότι ενώ ο κλασικός καπιταλισμός δημιουργεί εμπορεύματα προς κυκλοφορία και κατανάλωση, σήμερα το βιοπολιτικό σύστημα, παράλληλα με τη δημιουργία εμπορευμάτων και την οικονομική αναπαραγωγή, παράγει υποκείμενα τα οποία αποδέχονται αυτόν τον ολοκληρωμένο τρόπο οικονομικής, κοινωνικής και ιδεολογικής λειτουργίας, τα οποία υπακούν απόλυτα τις επιλογές του συστήματος.
Η ελπίδα;
Ο βασικός στόχος του συστήματος είναι η δημιουργία υποκειμένων υπάκουων και έτσι όταν αυτά τα υποκείμενα βγαίνουν στο Σύνταγμα, αυτό που κάνουν καταρχάς είναι ότι αφαιρούν τη νομιμοποίηση και περιορίζουν τη διακυβέρνηση των σωμάτων. Αυτό δημιουργεί αυτή τη στιγμή και τη μεγαλύτερη ελπίδα. Από τη μία πλευρά η δυνατότητα του πλήθους να γίνει πολιτικό υποκείμενο επιθυμίας που θα φέρει το πολιτικό σύστημα σε μία αδυναμία και από την άλλη το κάθε μέρος του πλήθους που προσωρινά αποσύρεται από το σύστημα νομιμοποίησης που δουλεύει σήμερα ο βιοπολιτικός νεοφιλελευθερισμός.
Και οι αιτιάσεις;
Το να λες “όχι”, “φτάνει πια”, “δεν δέχομαι τίποτε άλλο”, “δεν αποδέχομαι την υποχρέωση να σε υπακούω”... όχι μόνο είναι πολιτικό αλλά είναι η βάση της κλασικής αριστερής πολιτικής. Η άρνηση είναι πάντα το πρώτο βήμα στη λογική της ανώτερης σύνθεσης. Σήμερα μπορεί να είναι όχι μόνο απαραίτητη αλλά πιθανά και το τελικό βήμα. Η ολοκλήρωση που λέγαμε πριν στηρίζεται στην αποχώρηση. Η άρνηση, λοιπόν, έχει από μόνη της πολύ μεγαλύτερη πολιτική, ριζοσπαστική και επαναστατική σημασία σήμερα από ό,τι είχε παλιά.
Πηγή: Η Εποχή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου