Όταν η εξουσία υπεξαιρείται ή καταλαμβάνεται ή έστω παραχωρείται σε τρίτους, πάντως όταν με οποιοδήποτε τρόπο φεύγει από τα χέρια του δήμου, τότε δεν υφίσταται πλέον δημο-κρατία, ακόμα κι αν αυτό γίνεται κατ' επιλογήν! Η ύπαρξη μιας δημοκρατικά ληφθείσας απόφασης δεν εγκαθιστά σώνει και καλά τη δημοκρατία! Για να το πω εμφατικά και καθαρά: μπορεί ο λαός με απολύτως δημοκρατικό τρόπο ακόμα και να επιλέξει να μην έχει δημοκρατία! Το ένα (ο τρόπος) είναι στιγμιαία διαδικασία και το άλλο διαρκές πολίτευμα. Αλλά αν δε χρειαζόμαστε πραγματική δημοκρατία, αν θέλουμε να αναθέτουμε τις τύχες μας στους πολιτικούς, τότε ας μη μιλάμε συνέχεια για αυτήν, ας μην την επικαλούμαστε διαρκώς.
Απόσπασμα από συνέντευξη του Σπύρου Ραυτόπουλου στον Παναγιώτη Θεοδοσίου για το μουσικό περιοδικό TaR. Ολόκληρη τη συνέντευξη, μαζί με δείγματα της μουσικής δουλειάς του συνθέτη, θα τη βρείτε εδώ.
[...]
11. Τελικά ποιος είναι ο ρόλος της μαζικής κουλτούρας και ο ρόλος του δημιουργού σε ένα κόσμο που κυριαρχείται από αυτήν;
Η μαζική κουλτούρα γίνεται συνήθως αντιληπτή ως έννοια με αρνητικό φορτίο, αλλά πρέπει να αναλογιστούμε πως είναι στοιχείο κάθε πολιτισμού. Το ζήτημα είναι σε ποιο βαθμό καθορίζεται από τους κανόνες της αγοράς και την κυρίαρχη ιδεολογία, και ως ποιο βαθμό μετατρέπεται σε πραγματικό δεκανίκι και εργαλείο της εξουσίας, δηλαδή σε έναν φαύλο, αναπαραγωγικό του συστήματος μηχανισμό. Είμαι της γνώμης ότι δυστυχώς αυτό γίνεται σήμερα σε βαθμό τέτοιο που η μαζική κουλτούρα προσλαμβάνει όλο και περισσότερο χαρακτηριστικά πολιτιστικής χωματερής.
Μέσα σ' αυτό το τοπίο, το στίγμα ενός δημιουργού καθορίζεται και από τον προβληματισμό και τη στάση του απέναντι σε τέτοια ζητήματα. Είναι ούτως ή άλλως μια δύσκολη θέση που γίνεται δυσκολότερη για όσους δεν εννοούν ούτε να αποκτήσουν πιστοποίηση νεωτερικότητας, ούτε να λαϊκίσουν, και δεν είναι πρόθυμοι να ενταχθούν σε ομαδούλες ειδικών συμφερόντων. Δεν υπάρχει λοιπόν μια θέση κοινή για όλους τους δημιουργούς. Το έργο και η πολιτεία καθενός μας έχουν τις δικές τους βιωματικές, ψυχοπνευματικές, ιδεολογικές και ηθικές αφετηρίες.
Μέσα σ' αυτό το τοπίο, το στίγμα ενός δημιουργού καθορίζεται και από τον προβληματισμό και τη στάση του απέναντι σε τέτοια ζητήματα. Είναι ούτως ή άλλως μια δύσκολη θέση που γίνεται δυσκολότερη για όσους δεν εννοούν ούτε να αποκτήσουν πιστοποίηση νεωτερικότητας, ούτε να λαϊκίσουν, και δεν είναι πρόθυμοι να ενταχθούν σε ομαδούλες ειδικών συμφερόντων. Δεν υπάρχει λοιπόν μια θέση κοινή για όλους τους δημιουργούς. Το έργο και η πολιτεία καθενός μας έχουν τις δικές τους βιωματικές, ψυχοπνευματικές, ιδεολογικές και ηθικές αφετηρίες.
- Και για να γίνουμε περισσότερο επίκαιροι: πώς θα σχολίαζες το έλλειμμα δημοκρατίας – γιατί αυτό είναι το πραγματικό μας έλλειμμα - που βιώνουμε τόσο αρνητικά όλοι μας, ή σχεδόν όλοι μας σήμερα;
Για να ακριβολογούμε, δεν πρόκειται για έλλειμμα αλλά για παντελή έλλειψη. Δεν έχουμε μια δημοκρατία από την οποία λείπει κάτι. Αυτό που λείπει είναι ολόκληρη. Και εξηγούμαι: δημοκρατικός τρόπος λήψης αποφάσεων υιοθετήθηκε αρκετές φορές σε τοπικό επίπεδο και με περιορισμένη εμβέλεια, κυρίως υπό επαναστατικές συνθήκες όπως π.χ. στην παρισινή κομμούνα. Επίσης μικρότεροι θύλακες δημοκρατικής αυτοργάνωσης και αυτοδιαχείρισης υπάρχουν και σήμερα αρκετοί. Αλλά δημοκρατία με τη μορφή επίσημου βιώσιμου πολιτεύματος ενός κράτους, αν δεν απατώμαι έχει ο κόσμος να δει από την εποχή του Κλεισθένη και του Περικλή. Το ότι τάχα ο δυτικός κόσμος ζούσε και ζει σε δημοκρατίες είναι ένας γελοίος ισχυρισμός, που δυστυχώς ρίζωσε στη συλλογική συνείδηση χάρη στην συστηματική προπαγάνδα της εξουσίας και μιας άθλιας πολιτειολογίας. Αυτή η επικίνδυνη μυθολογία περιλαμβάνει ποικίλα μυθεύματα σε σχέση με τρεις κυρίως πολιτικές έννοιες: της δημοκρατίας, της αντιπροσώπευσης και της νομιμοποίησης. Υπάρχει πλήρης σύγχυση γύρω από αυτά τα τρία και ολόκληρη σειρά από πλάνες.
Μία από αυτές είναι ότι η δημοκρατία γεννιέται αυτομάτως εκεί όπου πεθαίνει κάποιο κραυγαλέα τυραννικό καθεστώς. Π.χ. στη συνείδηση του μέσου Έλληνα, Ισπανού, Πορτογάλου, Αργεντινού, Χιλιανού κ.λπ. η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας συνέπεσε χρονικά με την πτώση της δικτατορίας, λες και το τέλος της μιας σηματοδοτεί αυτομάτως την εγκαθίδρυση της άλλης! Στην πραγματικότητα η δικτατορία και η δημοκρατία βρίσκονται στα δύο άκρα του πολιτειακού φάσματος και δεν έχουν καθόλου κοινά σύνορα. Ενδιαμέσως υπάρχουν δεκάδες πολιτεύματα, πολυαρχικά και ολιγαρχικά, ως επί το πλείστον ποικίλες μορφές υποτιθέμενης ή μη αντιπροσώπευσης.
Κι εδώ πάμε σε άλλη πλάνη. Διότι άλλο αντιπροσώπευση και άλλο δημοκρατία. Η πρώτη έχει διαμεσολάβηση από επαγγελματίες πολιτικούς, η δεύτερη όχι. Στη δημοκρατία εντολέας και εντολοδόχος είναι ο ίδιος ο δήμος (ο λαός) και οι δημόσιοι λειτουργοί είναι κληρωτοί απ' ευθείας από αυτόν. Αντιθέτως, στην πραγματική αντιπροσώπευση εντολέας παραμένει ο δήμος ενώ εντολοδόχος γίνεται ένας επαγγελματίας πολιτικός. Άρα, το γεγονός ότι σήμερα ο λαός δεν παίρνει ο ίδιος τις πολιτικές αποφάσεις ώστε να τις επιδώσει προς υλοποίηση στον εντολοδόχο του, αλλά απλώς και μόνο εκλέγει πολιτικό προσωπικό, σημαίνει ότι δεν έχουμε ούτε αντιπροσώπευση! Και δεν έχουμε, διότι αμέσως μετά την εκλογή του ο υποτιθέμενος εντολοδόχος μας μετατρέπεται αυτομάτως σε εντολέα που μπορεί να κάνει ό,τι θέλει ερήμην μας. Στην πραγματικότητα μάλιστα εντολοδόχοι γινόμαστε εμείς. Δουλεύουμε για αυτούς, γινόμαστε υπήκοοι και όχι πολίτες. Μπορείς να το ονομάσεις και «αντιπροσώπευση από την ανάποδη»!
Μία από αυτές είναι ότι η δημοκρατία γεννιέται αυτομάτως εκεί όπου πεθαίνει κάποιο κραυγαλέα τυραννικό καθεστώς. Π.χ. στη συνείδηση του μέσου Έλληνα, Ισπανού, Πορτογάλου, Αργεντινού, Χιλιανού κ.λπ. η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας συνέπεσε χρονικά με την πτώση της δικτατορίας, λες και το τέλος της μιας σηματοδοτεί αυτομάτως την εγκαθίδρυση της άλλης! Στην πραγματικότητα η δικτατορία και η δημοκρατία βρίσκονται στα δύο άκρα του πολιτειακού φάσματος και δεν έχουν καθόλου κοινά σύνορα. Ενδιαμέσως υπάρχουν δεκάδες πολιτεύματα, πολυαρχικά και ολιγαρχικά, ως επί το πλείστον ποικίλες μορφές υποτιθέμενης ή μη αντιπροσώπευσης.
Κι εδώ πάμε σε άλλη πλάνη. Διότι άλλο αντιπροσώπευση και άλλο δημοκρατία. Η πρώτη έχει διαμεσολάβηση από επαγγελματίες πολιτικούς, η δεύτερη όχι. Στη δημοκρατία εντολέας και εντολοδόχος είναι ο ίδιος ο δήμος (ο λαός) και οι δημόσιοι λειτουργοί είναι κληρωτοί απ' ευθείας από αυτόν. Αντιθέτως, στην πραγματική αντιπροσώπευση εντολέας παραμένει ο δήμος ενώ εντολοδόχος γίνεται ένας επαγγελματίας πολιτικός. Άρα, το γεγονός ότι σήμερα ο λαός δεν παίρνει ο ίδιος τις πολιτικές αποφάσεις ώστε να τις επιδώσει προς υλοποίηση στον εντολοδόχο του, αλλά απλώς και μόνο εκλέγει πολιτικό προσωπικό, σημαίνει ότι δεν έχουμε ούτε αντιπροσώπευση! Και δεν έχουμε, διότι αμέσως μετά την εκλογή του ο υποτιθέμενος εντολοδόχος μας μετατρέπεται αυτομάτως σε εντολέα που μπορεί να κάνει ό,τι θέλει ερήμην μας. Στην πραγματικότητα μάλιστα εντολοδόχοι γινόμαστε εμείς. Δουλεύουμε για αυτούς, γινόμαστε υπήκοοι και όχι πολίτες. Μπορείς να το ονομάσεις και «αντιπροσώπευση από την ανάποδη»!
- Υπάρχει όμως και το ζήτημα του νομιμοποιητικού ρόλου των εκλογών.
Ένα ακόμα μύθευμα είναι αυτό που ταυτίζει τη δημοκρατία με την ύπαρξη θεσμών νομιμοποίησης της εξουσίας. Για παράδειγμα οι περισσότεροι πιστεύουν ότι έχουμε δημοκρατία επειδή καταλαβαίνουν ότι προσφέρεται στην εξουσία κάποια νομιμοποίηση μέσω των εκλογών! Ακούς κάθε τόσο το μαζοχιστικό ρητορικό ερώτημα «εμείς δεν τους εκλέξαμε;». Η απάντηση είναι ότι πρώτον, με βάση το ανεκδιήγητο σύνταγμά μας, ακόμα κι αν δεν εκλέγονταν αυτοί, θα εκλέγονταν κάποιοι άλλοι, πράγμα που ελάχιστη πολιτική σημασία θα είχε, όπως έχει αποδειχτεί επανειλημμένα και όπως θα αποδειχτεί πάλι στο άμεσο μέλλον. Δεύτερον, οι εκλογές όχι μόνο δεν αποδεικνύουν τη δημοκρατία αλλά είναι και σχεδόν ασύμβατες με αυτήν ακριβώς ώστε να αποφευχθεί η διαπλοκή. Δίκαιη διαδικασία επιλογής πολιτικού προσωπικού είναι η κλήρωση. Το απάνθρωπο λοιπόν, και αντικοινωνικό αυτό σύστημα δεν ταυτίζεται με ένα «κακό» κόμμα ή πρόσωπο που αν το καταψηφίσεις τάχα ξεμπέρδεψες! Ταυτίζεται με ολόκληρη την κομματοκρατία και με την κυριαρχία του διεθνούς κεφαλαίου, μπροστά στα συμφέροντα του οποίου οι κομματικές διαφορές έχουν τόσο μικρή σημασία που εύκολα παραμερίζονται όπως γίνεται σήμερα. Οι κυβερνήσεις «εθνικής ενότητας», «εθνικής σωτηρίας» κ.λπ. αυτό καταδεικνύουν. Παρεμπιπτόντως, να γιατί δεν πρέπει να προσφέρουμε νομιμοποίηση με συμμετοχή στις εκλογές! Όχι τουλάχιστον, πριν το σύνταγμα αλλάξει εκ βάθρων, ώστε να εξασφαλίζει ότι το πολιτικό περιεχόμενο θα καθορίζεται από τον ίδιο το λαό με αλλεπάλληλα (τακτικά και έκτακτα) δημοψηφίσματα. Και αν θέλουμε οπωσδήποτε να έχουμε επαγγελματική αντιπροσώπευση, τότε οι αντιπρόσωποί μας ασφαλώς δε θα πρέπει να αποφασίζουν για μας αλλά να είναι απλοί εντολοδόχοι και μάλιστα ανακλητοί, ώστε αν αποδειχτούν ανίκανοι ή απρόθυμοι να εκτελέσουν τις εντολές μας, τότε να πηγαίνουν σπίτι τους πριν από τη επίσημη λήξη της θητείας τους. Αντιπρόσωπός σου είναι κάποιος που κάνει ό,τι του λες εσύ, όχι αυτός που αποφασίζει για σένα.
Νομιμοποίηση λοιπόν μπορεί να παρασχεθεί, περιστασιακά ή μη, ακόμα και σε δικτάτορες! Ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ αρχικά διέθεταν τέτοια νομιμοποίηση. Ούτε δημοκρατικά φρονήματα είχαν, ούτε από δημοκρατικές διαδικασίες προέκυψε η ηγεσία τους, αφού δεν ήταν κληρωτοί πολιτικοί εντολοδόχοι αλλά παράφρονες καριερίστες. Τέλος δεν ήταν ούτε αληθινοί λαϊκοί αντιπρόσωποι αφού π.χ. δεν τους δόθηκε καμιά σαφής λαϊκή εντολή να αιματοκυλήσουν τον κόσμο, πράγμα που όμως έκαναν. Επίσης η κοινωνική ανοχή, ή αδιαφορία, και η πολιτική αποχή που και αυτές ερμηνεύονται ως έμμεση νομιμοποίηση μιας εξουσίας ή ενός καθεστώτος, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να στοιχειοθετήσουν επιστημονικά την ύπαρξη πραγματικής αντιπροσώπευσης. Το τι αποτελεί πραγματική νομιμοποίηση μιας πολιτικής και τι ερμηνεύεται από την εξουσία αυθαιρέτως σαν τέτοια, είναι μια πονεμένη ιστορία, την οποία ζούμε στο πετσί μας σήμερα. Άλλο λοιπόν νομιμοποίηση της εξουσίας, άλλο αντιπροσώπευση κι άλλο δημοκρατία. Είναι τρία εντελώς διαφορετικά πράγματα που απλώς τους βολεύει να τα έχουμε μπερδεμένα στο κεφάλι μας.
Νομιμοποίηση λοιπόν μπορεί να παρασχεθεί, περιστασιακά ή μη, ακόμα και σε δικτάτορες! Ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ αρχικά διέθεταν τέτοια νομιμοποίηση. Ούτε δημοκρατικά φρονήματα είχαν, ούτε από δημοκρατικές διαδικασίες προέκυψε η ηγεσία τους, αφού δεν ήταν κληρωτοί πολιτικοί εντολοδόχοι αλλά παράφρονες καριερίστες. Τέλος δεν ήταν ούτε αληθινοί λαϊκοί αντιπρόσωποι αφού π.χ. δεν τους δόθηκε καμιά σαφής λαϊκή εντολή να αιματοκυλήσουν τον κόσμο, πράγμα που όμως έκαναν. Επίσης η κοινωνική ανοχή, ή αδιαφορία, και η πολιτική αποχή που και αυτές ερμηνεύονται ως έμμεση νομιμοποίηση μιας εξουσίας ή ενός καθεστώτος, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να στοιχειοθετήσουν επιστημονικά την ύπαρξη πραγματικής αντιπροσώπευσης. Το τι αποτελεί πραγματική νομιμοποίηση μιας πολιτικής και τι ερμηνεύεται από την εξουσία αυθαιρέτως σαν τέτοια, είναι μια πονεμένη ιστορία, την οποία ζούμε στο πετσί μας σήμερα. Άλλο λοιπόν νομιμοποίηση της εξουσίας, άλλο αντιπροσώπευση κι άλλο δημοκρατία. Είναι τρία εντελώς διαφορετικά πράγματα που απλώς τους βολεύει να τα έχουμε μπερδεμένα στο κεφάλι μας.
- Πώς φτάσαμε κατά την άποψή σου σε τέτοια διαστρέβλωση της έννοιας της δημοκρατίας;
Ο όρος δημοκρατία υπέστη διάφορες μεταλλάξεις μέσω αναβαπτισμών και γενικεύσεων. Κάποτε η δημοκρατία γινόταν ορθώς αντιληπτή ως είδος πολιτεύματος, και κρινόταν για αυτό που ήταν. Μάλιστα δεν είχε μόνο φίλους αλλά και φανερούς επικριτές. Όταν αργότερα οι πολιτικοί κατάλαβαν ότι ο όρος είναι πιασιάρικος για τις μάζες, άρχισαν να ονομάζουν δημοκρατία ό,τι έβρισκαν μπροστά τους! Έτσι η προπαγάνδα την κατάντησε γένος. Την εμπλούτισε και καλά! Έχουμε πιο πολλά είδη «δημοκρατίας» παρά οδοντόκρεμες (αντιπροσωπευτική δημοκρατία, συναινετική, συμμετοχική, ανταγωνιστική, αστική, προεδρευομένη, προεδρική, άμεση, έμμεση κ.ο.κ.). Κάτι σαν να μπορείς να διαλέξεις από το πανέρι ή από τα ράφια σουπερμάρκετ τη μάρκα που θέλεις. Στην πραγματικότητα όμως η δημοκρατία παραμένει είδος και είναι μοναδικό. Δεν υπάρχει έμμεση και για αυτό είναι περιττός, παραπλανητικός και αδόκιμος κάθε επιθετικός προσδιορισμός, ακόμα και αυτός που την περιγράφει πλεοναστικά ως άμεση. Όλα τα πολιτεύματα που περιγράφονται από την πολιτειολογία της αθλιότητας ως δημοκρατίες, δεν είναι παρά διάφορες κοινοβουλευτικές παραλλαγές ολιγαρχικών κυρίως συστημάτων που ως επί το πλείστον δεν έχουν σχέση καν με την αντιπροσώπευση, πόσω δε μάλλον με τη δημοκρατία! Απλώς βαφτίστηκαν έτσι, ώστε να είναι ευκολότερα αποδεκτές από τους λαούς. Και το κόλπο έπιασε.
Για να συνειδητοποιήσει κάποιος τι σημαίνει δημοκρατία, δε χρειάζεται ούτε πολιτειολογία να μελετήσει, ούτε καν ιστορία καλά-καλά! Αρκεί να ανοίξει ένα ετυμολογικό λεξικό και να ανατρέξει στο έτυμο της λέξης. Δημοκρατία θα πει ότι ο δήμος, δηλαδή ο λαός κατέχει την εξουσία, κυβερνά, είναι απόλυτος κύριος της πολιτικής κατάστασης. Όταν η εξουσία υπεξαιρείται ή καταλαμβάνεται ή έστω παραχωρείται σε τρίτους, πάντως όταν με οποιοδήποτε τρόπο φεύγει από τα χέρια του δήμου, τότε δεν υφίσταται πλέον δημο-κρατία, ακόμα κι αν αυτό γίνεται κατ' επιλογήν! Η ύπαρξη μιας δημοκρατικά ληφθείσας απόφασης δεν εγκαθιστά σώνει και καλά τη δημοκρατία! Για να το πω εμφατικά και καθαρά: μπορεί ο λαός με απολύτως δημοκρατικό τρόπο ακόμα και να επιλέξει να μην έχει δημοκρατία! Το ένα (ο τρόπος) είναι στιγμιαία διαδικασία και το άλλο διαρκές πολίτευμα. Αλλά αν δε χρειαζόμαστε πραγματική δημοκρατία, αν θέλουμε να αναθέτουμε τις τύχες μας στους πολιτικούς, τότε ας μη μιλάμε συνέχεια για αυτήν, ας μην την επικαλούμαστε διαρκώς.
Για να συνειδητοποιήσει κάποιος τι σημαίνει δημοκρατία, δε χρειάζεται ούτε πολιτειολογία να μελετήσει, ούτε καν ιστορία καλά-καλά! Αρκεί να ανοίξει ένα ετυμολογικό λεξικό και να ανατρέξει στο έτυμο της λέξης. Δημοκρατία θα πει ότι ο δήμος, δηλαδή ο λαός κατέχει την εξουσία, κυβερνά, είναι απόλυτος κύριος της πολιτικής κατάστασης. Όταν η εξουσία υπεξαιρείται ή καταλαμβάνεται ή έστω παραχωρείται σε τρίτους, πάντως όταν με οποιοδήποτε τρόπο φεύγει από τα χέρια του δήμου, τότε δεν υφίσταται πλέον δημο-κρατία, ακόμα κι αν αυτό γίνεται κατ' επιλογήν! Η ύπαρξη μιας δημοκρατικά ληφθείσας απόφασης δεν εγκαθιστά σώνει και καλά τη δημοκρατία! Για να το πω εμφατικά και καθαρά: μπορεί ο λαός με απολύτως δημοκρατικό τρόπο ακόμα και να επιλέξει να μην έχει δημοκρατία! Το ένα (ο τρόπος) είναι στιγμιαία διαδικασία και το άλλο διαρκές πολίτευμα. Αλλά αν δε χρειαζόμαστε πραγματική δημοκρατία, αν θέλουμε να αναθέτουμε τις τύχες μας στους πολιτικούς, τότε ας μη μιλάμε συνέχεια για αυτήν, ας μην την επικαλούμαστε διαρκώς.
- Πώς διαβλέπεις το μέλλον της χώρας;
Έχω πολλούς φόβους διότι τα κακά ενδεχόμενα είναι πολύ περισσότερα από τα καλά. Καλό σημάδι είναι ότι πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι το σύστημα αυτό είναι αδιέξοδο και πως κάτι πρέπει να αλλάξει. Ωστόσο δεν υπάρχει συμφωνία ως προς το τι ακριβώς φταίει. Οι πρόσφατες εξεγέρσεις, αποτελούν επίσης ελπιδοφόρα μηνύματα. Επιπλέον οι διαδηλώσεις και τα μεγάλα ποσοστά αποχής από τις εκλογές δε δείχνουν απολιτική συμπεριφορά όπως διατείνονται τα κάθε λογής παπαγαλάκια, αλλά αντιθέτως βάθεμα της αποστροφής προς το σύστημα και έκφραση απονομιμοποίησής του, κάτι που συνιστά σαφέστατη και βαθιά πολιτική στάση. Το κακό είναι ότι πολλοί από τους αγανακτισμένους πολίτες και τους αμφισβητίες του συστήματος, νιώθουν αμήχανοι μπροστά στις εναλλακτικές συστημικές επιλογές, και αρκετοί αναμένουν απλώς ένα νέο ή παλιό-μεταλλαγμένο κόμμα ή ένα πολιτικό φωστήρα, που θα εμφανιστεί από το πουθενά και θα μας σώσει, καθώς ακόμα πιστεύουν ότι φταίνε τα συγκεκριμένα πρόσωπα και κόμματα. Κι αυτή η πεποίθηση είναι ολέθρια, διότι αυτό που φταίει είναι οι ίδιοι οι θεσμοί που επιτρέπουν σε πρόσωπα και κάθε λογής φορείς και μηχανισμούς να αλωνίζουν. Αν δεν υπάρξουν δραστικές συνταγματικές αλλαγές που να διασφαλίζουν διαρκή συμμετοχή της κοινωνίας στη λήψη των αποφάσεων και διαρκή έλεγχο επί της εξουσίας, αν οι ίδιοι δεν αναλάβουμε την ευθύνη των αποφάσεών μας, δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα, όσα κόμματα κι αν γεννηθούν ή αναγεννηθούν, όσοι πολιτικοί φωστήρες κι αν πέσουν από τον ουρανό. Το σύστημα έχει τη δυνατότητα να τους διαφθείρει και να τους αφομοιώνει, και όταν δεν τα καταφέρνει τους θέτει απλώς στο περιθώριο και ασχολείται με τους πρόθυμους. Αλλά φυσικά τέτοιες δραστικές συνταγματικές αλλαγές, δεν πρόκειται να τις κάνουν οι πολιτικοί διότι ούτε αυτούς συμφέρει, ούτε τα αφεντικά τους. Για ποιο λόγο ένας κυρίαρχος να θέλει να μοιραστεί ή και να απεμπολήσει πλήρως την εξουσία του;
- Νομίζεις ότι θα ήταν χρήσιμη μια συνταγματική αναθεώρηση;
Θα ήταν χρήσιμο ένα νέο σύνταγμα και ένα νέο πολίτευμα της χώρας, εντελώς διαφορετικό από το ολιγαρχικό σύστημα που γνωρίζουμε. Εννοώ ένα σύνταγμα που δε θα μιλάει απλώς περί λαϊκής κυριαρχίας, αλλά θα την περιγράφει επακριβώς και θα την κατοχυρώνει με ειδικές και σαφέστατες διατάξεις. Που θα προβλέπει συγκεκριμένους τρόπους τακτικού και έκτακτου ελέγχου και λογοδοσίας της όποιας εξουσίας στην κοινωνία, που θα προβλέπει ανακλητότητα του πολιτικού προσωπικού, δημοψηφίσματα τακτικά, έκτακτα και κυρίως με λαϊκή (όχι μόνο βουλευτική) πρωτοβουλία, δημοψηφίσματα επί παντός δημοσίου ζητήματος με συλλογή υπογραφών και με χαμηλό μάλιστα πλαφόν! Αν δεν πρόκειται λοιπόν για τέτοια συνταγματική αλλαγή τότε καλύτερα να μην πάμε καθόλου σε αναθεώρηση σήμερα, διότι μια λειψή αναθεώρηση σημαίνει απλώς στάχτη στα μάτια μας και κυρίως αγορά χρόνου για την καταστροφή της χώρας. Όλες οι εντός Βουλής συζητήσεις περί συνταγματικής αναθεώρησης είναι απολύτως λειψές, προσχηματικές και προς την κατεύθυνση της διατήρησης του συστήματος. Αν προκύψει κάποια αναθεώρηση με τέτοιο τρόπο θα είναι με απόλυτη βεβαιότητα της συμφοράς. Μια πραγματικά δημοκρατική και αποτελεσματική συνταγματική αλλαγή θα προέκυπτε μόνο με λαϊκή εξωκοινοβουλευτική απαίτηση, διότι δεν πρόκειται να μας χαριστεί από τους εθνοπατέρες μας. Επίσης θα πρέπει να προκύψει ύστερα από δημόσια διαβούλευση με συμμετοχή ολόκληρης της κοινωνίας η οποία θα πρέπει να καθορίσει τι πολίτευμα θέλει πραγματικά και άρα τις βασικές κατευθύνσεις του συντάγματος. Στη συνέχεια αυτές θα τις επεξεργαστεί ομάδα ειδικών επιστημόνων, πάντα με λαϊκή εκπροσώπηση, που θα πρέπει να προκύψει δια κληρώσεως. Το αποτέλεσμα της εργασίας θα γνωστοποιηθεί και τέλος θα τεθεί σε δημοψήφισμα. Κάτι παρόμοιο δηλαδή με το Ισλανδικό μοντέλο συνταγματικής αλλαγής, αλλά ακόμα πιο τολμηρό και δημοκρατικό! Όλα αυτά είναι απολύτως εφικτά, αρκεί να τα θελήσουμε και να τα απαιτήσουμε.
- Πιστεύεις ότι θα ήταν δυνατή μια ευτυχής για την κοινωνία και τη χώρα πολιτική έξοδος από την κρίση;
Η προσωρινή έξοδος από την κρίση κατά την άποψή μου σημαίνει έξοδο από την ευρωζώνη αλλά και την ΕΕ, καταγγελία των δανειακών συμβάσεων και στάση εξυπηρέτησης του χρέους, κρατικοποίηση τραπεζών, αναδιάρθρωση της οικονομίας και δίκαιο φορολογικό σύστημα. Αν μάλιστα θέλουμε μόνιμη απαλλαγή από τέτοιες κρίσεις τότε χρειαζόμαστε επιπλέον βαθύτατο εκδημοκρατισμό με σοβαρές συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Είναι νομίζω δυνατά όλα αυτά, αλλά μόνο αν το απαιτήσει με αγωνιστικό πάθος και πείσμα ο λαός και εφόσον είναι αποφασισμένος να δώσει πολύ μεγάλες μάχες. Τα οικονομικά συμφέροντα είναι τεράστια και διεθνώς διασυνδεδεμένα. Δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα μόνο με εκλογές, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμά τους. Οι ελίτ, προκειμένου να μην καταγγείλουμε ή αντιδράσουμε στο βιασμό μας θα δοκιμάζουν συνεχώς να μας ξεγελάνε με τη βοήθεια της γνωστής ρητορείας, προεκλογικής, μετεκλογικής, εθνοσωτήριας κ.λπ. Ήδη το κάνουν, και οι τόνοι όλο και θα ανεβαίνουν εκατέρωθεν, όσο θα κορυφώνονται τα βασανιστήρια που υφιστάμεθα και η απαντοχή μας. Θέλω μάλιστα να προειδοποιήσω, ότι τα χειρότερα βασανιστήρια θα προέλθουν από μια κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» ή τεχνοκρατών, όπως αυτή για την οποία κόπτεται ο κ. Καρατζαφέρης! (*) Η συνεργασία σε τέτοιες περιπτώσεις στοχεύει στη διατήρηση του καθεστώτος και την λήψη πιο σκληρών μέτρων πράγματα που θα διευκολυνθούν, διότι οι πολιτικοί θα επικαλούνται αυξημένη νομιμοποίηση και θα κρύβονται πίσω από την υποτιθέμενη ευρεία συναίνεση, πάντα με εθνικιστικές και τάχα δημοκρατικές κορώνες. Η καταστροφή θα είναι τέτοια που θα τρίβει ο κόσμος τα μάτια του. Δεν είναι τυχαίο που Γερμανοί Γάλλοι και λοιποί Ευρωπαίοι ηγέτες-εταίροι έφτασαν να εκβιάζουν τους Έλληνες πολιτικούς να συνεργαστούν μεταξύ τους, ώστε να υπάρξει πλήρης ομοφωνία για την υποταγή και εκποίηση της χώρας! Η δημοκρατικότητα των «δημοκρατών» πολιτικών μας μετριέται με τον τρόμο και την οργή τους απέναντι σε οποιοδήποτε ενδεχόμενο έκφρασης της λαϊκής βούλησης. Τρέμουν ακόμα και ένα λειψό, άκαιρο και προσχηματικό δημοψήφισμα, το οποίο έζησε ως εξαγγελία μόλις μερικά εικοσιτετράωρα! Φαντάσου πώς αντιδρούν στο ενδεχόμενο συνταγματικής κατοχύρωσης των δημοψηφισμάτων ως θεσμοθετημένου τακτικού μηχανισμού λήψης πολιτικών αποφάσεων!
Κάποια στιγμή βέβαια, τα πολιτικά τους παραμύθια θα σταματήσουν να λειτουργούν -αφού η πείνα και η δυστυχία δε λένε ποτέ ψέματα- και τότε για την αντιμετώπιση της λαϊκής οργής θα αυξήσουν τη χρήση βίας (ήδη έχουμε αρκετά πρώτα δείγματα). Υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο εμφύλιας σύγκρουσης καθώς πάντα υπάρχουν δωσίλογοι, εθνικιστές, φασιστοειδή και ομάδες που ταυτίζουν τα συμφέροντά τους με αυτά των μεγαλοαστών, των μεγαλοεπιχειρηματιών, των τραπεζιτών και των διεθνών διευθυντηρίων. Δεν θέλω να καταστροφολογήσω, αλλά ειλικρινά πιστεύω ότι υπάρχουν ανοιχτά πάμπολλα ενδεχόμενα. Υπάρχει σχεδόν βεβαιότητα για μια σκλήρυνση του αυταρχισμού, ακόμα και κάποιες πιθανότητες για μια νέα δικτατορία. Τέλος, να θυμόμαστε ότι ο πόλεμος πάντα «τακτοποιούσε» διεθνείς πολιτικές, κοινωνικές, θρησκευτικές και κυρίως οικονομικές εκκρεμότητες. Ένας ευρωπαϊκός ή παγκόσμιος πόλεμος, έστω και δι' ασήμαντον αφορμήν, που σίγουρα θα ήταν περισσότερο ταξικός από κάθε άλλη φορά, θα είχε για τους ελίτ το πλεονέκτημα ότι στο τέλος του οι νικητές θα ήταν και πάλι ελεύθεροι να ξαναμοιράσουν την πίτα κατά το δοκούν, και να επιβάλουν διεθνώς μια νέα τάξη πραγμάτων, έχοντας πρώτα εξαθλιώσει και θέσει εκτός μάχης τις κοινωνίες. Ελάχιστη σημασία θα έχει τότε η εθνική σημαία του νικητή. Τον ηττημένο τον ξέρουμε από τώρα και θα είναι τα μεσαία και χαμηλά στρώματα. Άρα ξέρουμε και το νικητή ο οποίος έτσι κι αλλιώς δεν έχει σημαία!
Επειδή κανένα από αυτά τα εφιαλτικά σενάρια δεν μπορούμε να αποκλείσουμε, καλό είναι να βρισκόμαστε σε πλήρη εγρήγορση και ετοιμότητα και ει δυνατόν να προλάβουμε με αποφασιστική πολιτική στάση τις εξελίξεις, τις οποίες εμείς πρέπει να καθορίσουμε και όχι τρίτοι. Το μέλλον της Ελλάδας μέσα σε έναν υπό κατάρρευση καπιταλιστικό κόσμο δεν είναι βέβαια ανεξάρτητο από το μέλλον της Ευρώπης και της υφηλίου. Αλλά αυτό δε σημαίνει καθόλου ότι εμείς οφείλουμε να περιμένουμε να σωθούμε από τρίτους ή από τη μοίρα. Η ιστορία γράφεται από πολιτικά υποκείμενα και οι ιστορικές αλλαγές έχουν τόπο και χρόνο έναρξης. Αυτούς μπορούμε να τους ορίσουμε εμείς.
Κάποια στιγμή βέβαια, τα πολιτικά τους παραμύθια θα σταματήσουν να λειτουργούν -αφού η πείνα και η δυστυχία δε λένε ποτέ ψέματα- και τότε για την αντιμετώπιση της λαϊκής οργής θα αυξήσουν τη χρήση βίας (ήδη έχουμε αρκετά πρώτα δείγματα). Υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο εμφύλιας σύγκρουσης καθώς πάντα υπάρχουν δωσίλογοι, εθνικιστές, φασιστοειδή και ομάδες που ταυτίζουν τα συμφέροντά τους με αυτά των μεγαλοαστών, των μεγαλοεπιχειρηματιών, των τραπεζιτών και των διεθνών διευθυντηρίων. Δεν θέλω να καταστροφολογήσω, αλλά ειλικρινά πιστεύω ότι υπάρχουν ανοιχτά πάμπολλα ενδεχόμενα. Υπάρχει σχεδόν βεβαιότητα για μια σκλήρυνση του αυταρχισμού, ακόμα και κάποιες πιθανότητες για μια νέα δικτατορία. Τέλος, να θυμόμαστε ότι ο πόλεμος πάντα «τακτοποιούσε» διεθνείς πολιτικές, κοινωνικές, θρησκευτικές και κυρίως οικονομικές εκκρεμότητες. Ένας ευρωπαϊκός ή παγκόσμιος πόλεμος, έστω και δι' ασήμαντον αφορμήν, που σίγουρα θα ήταν περισσότερο ταξικός από κάθε άλλη φορά, θα είχε για τους ελίτ το πλεονέκτημα ότι στο τέλος του οι νικητές θα ήταν και πάλι ελεύθεροι να ξαναμοιράσουν την πίτα κατά το δοκούν, και να επιβάλουν διεθνώς μια νέα τάξη πραγμάτων, έχοντας πρώτα εξαθλιώσει και θέσει εκτός μάχης τις κοινωνίες. Ελάχιστη σημασία θα έχει τότε η εθνική σημαία του νικητή. Τον ηττημένο τον ξέρουμε από τώρα και θα είναι τα μεσαία και χαμηλά στρώματα. Άρα ξέρουμε και το νικητή ο οποίος έτσι κι αλλιώς δεν έχει σημαία!
Επειδή κανένα από αυτά τα εφιαλτικά σενάρια δεν μπορούμε να αποκλείσουμε, καλό είναι να βρισκόμαστε σε πλήρη εγρήγορση και ετοιμότητα και ει δυνατόν να προλάβουμε με αποφασιστική πολιτική στάση τις εξελίξεις, τις οποίες εμείς πρέπει να καθορίσουμε και όχι τρίτοι. Το μέλλον της Ελλάδας μέσα σε έναν υπό κατάρρευση καπιταλιστικό κόσμο δεν είναι βέβαια ανεξάρτητο από το μέλλον της Ευρώπης και της υφηλίου. Αλλά αυτό δε σημαίνει καθόλου ότι εμείς οφείλουμε να περιμένουμε να σωθούμε από τρίτους ή από τη μοίρα. Η ιστορία γράφεται από πολιτικά υποκείμενα και οι ιστορικές αλλαγές έχουν τόπο και χρόνο έναρξης. Αυτούς μπορούμε να τους ορίσουμε εμείς.
- Ποια είναι τα σχέδια σου για το μέλλον;
Τι σχέδια να κάνεις σε έναν κόσμο που αλλάζει με αυτούς τους ρυθμούς; Μέσα σε μια ιστορικά κρίσιμη περίοδο, τα προσωπικά πλάνα βρίσκονται στον αέρα, και ξαφνικά αποκτούν μικρή σημασία. Σκιάζονται από διακυβεύματα και εξελίξεις διεθνούς ενδιαφέροντος. Σήμερα διακυβεύονται εθνικές κυριαρχίες, το πολιτικό μέλλον της Ευρώπης, το διεθνές πιστωτικό και νομισματικό σύστημα, και κυρίως οι ταξικές ισορροπίες. Βρίσκεται εν εξελίξει μια απότομη ανακατανομή εξουσιών και πόρων και μια κοινωνία εν βρασμώ, έτοιμη να εκραγεί. Σκέφτομαι λοιπόν να προσπαθήσω να επιβιώσω φυσικά και πνευματικά συμμετέχοντας με τις ελάχιστες δυνάμεις μου στις κοινωνικοπολιτικές ζυμώσεις.... κάτι σαν ζυμομύκητας, να πούμε. Να ένα σχέδιο που μου φαίνεται κάπως ρεαλιστικό!
(*) Η συνέντευξη δόθηκε πριν γίνει το χατήρι του κ. Καρατζαφέρη. Ο φόβος του συνθέτη για κυβέρνηση εθνικής ενότητας επαληθεύτηκε. Μένει να δούμε αν ήταν και δικαιολογημένος.
(*) Η συνέντευξη δόθηκε πριν γίνει το χατήρι του κ. Καρατζαφέρη. Ο φόβος του συνθέτη για κυβέρνηση εθνικής ενότητας επαληθεύτηκε. Μένει να δούμε αν ήταν και δικαιολογημένος.
Πηγή: TaR, Διακυβέρνηση και Πολιτική
