Σωτηρία των τραπεζών – πτώχευση των λαών : το μήνυμα της συνόδου κορυφής

του Γιώργου Τοζίδη

Η απόφαση που ελήφθη στη σύνοδο κορυφής στις 26.10 επισημοποιεί την οριστική χρεοκοπία της Ελλάδας, με πρωτοβουλία των πιστωτών, συνταγματοποιεί το νεοφιλελευθερισμό και οδηγεί στη φτώχεια και την εξαθλίωση τους λαούς της Ευρώπης.

Τα βασικά σημεία της απόφασης, σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, έχουν ως εξής:

1. Συμφωνία για τη μείωση του ελληνικού χρέους, ως ποσοστού του Α.Ε.Π., στο 120% μέχρι το 2020. Οι χώρες της ευρωζώνης θα συνεισφέρουν στην κάλυψη των απωλειών των ιδιωτών με το ποσό των 30 δισ. ευρώ. Η ονομαστική μείωση θα είναι 50% στο ενδεικτικό ελληνικό χρέος που κατέχουν οι ιδιώτες επενδυτές. Ένα νέο πολυετές πρόγραμμα ευρωζώνης – Δ.Ν.Τ. μέχρι του ποσού των 100 δισ. ευρώ θα ενεργοποιηθεί μέχρι το τέλος του έτους. Θα συνοδεύεται από την ισχυροποίηση των μηχανισμών ελέγχου της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων (εποπτεία).

2. Αύξηση των διαθεσίμων κεφαλαίων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (E.F.S.F.) μέχρι του ποσού του ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ, με συμμετοχή ιδιωτικών ή /και κρατικών κεφαλαίων εκτός ευρωζώνης.

3. Ενίσχυση της αξιοπιστίας των ευρωπαϊκών τραπεζών με ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων τους (αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου με κεφάλαια των μετόχων, των κρατών και, εφόσον δεν επαρκούν, του E.F.S.F.). Ενίσχυση του δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας υψίστης ποιότητας στο 9% (στο 10% για τις ελληνικές τράπεζες) μέχρι 30.06.2012.

4. Λήψη μέτρων για την «ενίσχυση της δομής διακυβέρνησης της ευρωζώνης», που σημαίνει ουσιαστικά την υποχρεωτική ισοσκέλιση των προϋπολογισμών και την ενσωμάτωση κανόνων του συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης σε συνταγματικό ή ισοδύναμο επίπεδο έως το τέλος του 2012.

Όπως συνέβη και με την απόφαση της 21.07, πολιτικοί και αναλυτές έχουν σπεύσει να υπολογίσουν τα οφέλη (100 δισ. μείωση του χρέους, 4-5 δισ. ετήσια μείωση των τόκων) και να πανηγυρίσουν, προϋπολογίζοντας ότι οι διαπραγματεύσεις που θα γίνουν για τις γκρίζες ζώνες, θα αποφέρουν το ευνοϊκότερο αποτέλεσμα.  

Ποιες είναι οι γκρίζες ζώνες;

1. Τα επιτόκια των νέων ομολόγων και η χρονική διάρκειά τους (ώστε να προσδιοριστεί με ακρίβεια η ονομαστική μείωση του χρέους και το όφελος σε τόκους και
2. Σύμφωνα με την απόφαση η ανταλλαγή των ομολόγων θα είναι εθελοντική χωρίς όμως να ξεκαθαρίζεται τι θα γίνει αν οι «ιδιώτες επενδυτές» δεν αποδεχθούν την τελική πρόταση ανταλλαγής στο σύνολό τους;

Ποιες είναι όμως οι πραγματικές επιπτώσεις στο ελληνικό χρέος και οι συνέπειες για τις ελληνικές τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία;

Α. Η απόφαση αφορά στην «ονομαστική έκπτωση» («nominal discount» στην αγγλική έκδοση των συμπερασμάτων της συνόδου κορυφής) του 50% του ενδεικτικού («notional») ελληνικού χρέους που κατέχουν οι «ιδιώτες επενδυτές» («private investors») ώστε το 2020 το δημόσιο χρέος να ανέρχεται στο 120% του Α.Ε.Π. Το συνολικό ποσό των ομολόγων που κατέχουν οι «ιδιώτες επενδυτές» ανέρχεται σε 206 δισ. ευρώ και είναι το 57% του συνολικού χρέους (360 δισ. ευρώ). Από αυτά τα ομόλογα ποσό 45 – 48 δισ. ευρώ κατέχουν οι ελληνικές τράπεζες, 25,8 δισ. ευρώ τα ασφαλιστικά ταμεία και 2,5 – 4 δισ. ευρώ οι ασφαλιστικές εταιρίες. Άρα:

1. το 37% του χρέους που θα μειωθεί είναι εγχώριο και τις συνέπειες θα τις επιβαρυνθούν οι έλληνες φορολογούμενοι,

2. το Α.Ε.Π. του 2020 θα ανέρχεται σε 255 δισ. περίπου (αν επαληθευτούν οι προβλέψεις της τρόικας για τα ποσοστά αύξησης του Α.Ε.Π. την περίοδο 2011 – 2020) και άρα το συνολικό χρέος θα ανέρχεται σε 305 δισ. ευρώ.

Δηλαδή, μετά από 10 χρόνια σκληρής λιτότητας, διάλυσης της ελληνικής κοινωνίας και εκχώρησης κυριαρχικών δικαιωμάτων, το χρέος θα έχει μειωθεί «μόλις» κατά 55 δισ. ευρώ. Αυτό το ποσό είναι μικρότερο ακόμη και από τα ποσά που εκτιμάται ότι θα αποφέρουν οι «ιδιωτικοποιήσεις» και το ξεπούλημα των εσόδων του προγράμματος «ΗΛΙΟΣ» (συνολικά 65 δισ. ευρώ).

Β. Ποιες θα είναι όμως οι συνέπειες για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης;

1. το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι σήμερα ουσιαστικά χρεοκοπημένο και κρατικοποιημένο. Αν δεν ενισχυόταν με ρευστό και εγγυήσεις από το ελληνικό κράτος και δεν αντλούσε ρευστότητα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Ε.Κ.Τ.), ενεχυριάζοντας ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, η χρεοκοπία του θα είχε πάρει και τυπικό χαρακτήρα. Θα ήταν ενδιαφέρων ένας απολογισμός των ελληνικών τραπεζών για το πώς κατέληξαν σε αυτό το σημείο ενώ για μια δεκαετία και πλέον ήταν οι πλέον κερδοφόρες στην Ευρώπη αλλά σίγουρα ξεφεύγει από τα όρια αυτής της ανάλυσης. Οι λόγοι εξάντλησης της τραπεζικής ρευστότητας είναι:
α. η μείωση των καταθέσεων κατά 60 δισ. ευρώ και πλέον (τον Δεκέμβριο 2009 ανέρχονταν σε 237 δισ. ευρώ και σήμερα είναι λιγότερες από 180),
β. ο αποκλεισμός τους από τη διατραπεζική αγορά για βραχυχρόνιο δανεισμό,
γ. ο ουσιαστικά αδύνατος μακροχρόνιος δανεισμός μέσω έκδοσης ομολόγων με παροχή εγγυήσεων και
δ. η εμφάνιση διαρκώς αυξανόμενων επισφαλειών στα δάνεια που έχει χορηγήσει σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις λόγω της ύφεσης και της δραματικής μείωσης των εισοδημάτων.

Στα παραπάνω θα προστεθούν τώρα και οι απώλειες από την «ονομαστική έκπτωση» της αξίας των ομολόγων που κατέχουν και εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τα 20 δισ. ευρώ περίπου*. Η ανάγκη ενίσχυσης των κεφαλαίων των τραπεζών θα είναι αρκετά μεγαλύτερη (εκτιμάται ότι θα χρειασθούν 30 δισ. ευρώ περίπου) λόγω του ελέγχου της αξιοπιστίας του δανειακού χαρτοφυλακίου τους από την εταιρία Black Rock που εκτιμάται ότι θα αυξήσει σημαντικά τα ποσοστά επισφαλειών. Για την κεφαλαιακή ενίσχυση, θα κληθούν, αρχικά, οι μέτοχοι της τράπεζας που αντιμετωπίζει προβλήματα ρευστότητας ή κεφαλαιακής επάρκειας να προχωρήσουν σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, τότε η τράπεζα θα προσφύγει στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Τ.Χ.Σ.) το οποίο συμμετέχει στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου αποκτώντας κοινές μετοχές. 

Με αυτήν τη διαδικασία το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα θα κρατικοποιηθεί και τυπικά. Η κρατικοποίηση θα έχει προσωρινό χαρακτήρα καθώς θα «πρέπει», μετά την πάροδο 2 ετών, οι κοινές μετοχές που θα αποκτηθούν να πωληθούν σε ιδιώτες.

2. Τα ασφαλιστικά ταμεία, ο Ο.Α.Ε.Δ. και ο Ο.Ε.Κ. έχουν στην κατοχή τους ομόλογα συνολικού ύψους 25 δις. ευρώ που λήγουν μέχρι το 2020. Εμφανίζονται ως υποχρεωμένα να συμμετάσχουν στην «ονομαστική έκπτωση» 50% και αυτό σημαίνει ότι θα αντιμετωπίσουν σημαντικά προβλήματα μείωσης της περιουσίας τους αλλά και ρευστότητας.
Σημειώνεται ότι σε όλα τα κείμενα των αποφάσεων της συνόδου κορυφής γίνεται λόγος για «ιδιώτες επενδυτές» («private investors») που κατέχουν ομόλογα. Συνεπώς, είναι επιλογή της κυβέρνησης του ΠΑ.ΣΟ.Κ. να χαρακτηρίσει «ιδιώτες επενδυτές» τα ασφαλιστικά ταμεία και τους δημόσιους οργανισμούς που κατέχουν ομόλογα. Όταν, μάλιστα, το μεγαλύτερο ποσοστό των ομολόγων αγοράσθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος (και αυτή «ιδιώτης επενδυτής»;) χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των ταμείων.

Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι τα ασφαλιστικά ταμεία αντιμετωπίζουν ήδη σοβαρά προβλήματα λόγω της ύφεσης (2011: 5 δισ., 2012:6,5 δισ.), της υψηλής ανεργίας, της δραματικής μείωσης της σταθερής απασχόλησης και της διόγκωσης της «μαύρης» εργασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ για τις τράπεζες δημιουργούνται ευρωπαϊκά και εθνικά ταμεία στήριξης με τα χρήματα των φορολογουμένων, για τα ασφαλιστικά ταμεία δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη. Ίσως γιατί προγραμματίζουν την αντιμετώπιση των προβλημάτων ρευστότητας με την ισοπέδωση των συντάξεων στο επίπεδο του προνοιακού επιδόματος.

Με την απόφαση της 26.10, η ευρωζώνη ολοκληρώνει τη σωτηρία των τραπεζών της από τις συνέπειες της ελληνικής χρεοκοπίας, δημιουργεί τους μηχανισμούς για την προστασία τους από τα προβλήματα χρέους των άλλων χωρών και επιβάλλει τη συνταγματοποίηση των νεοφιλελεύθερων ρυθμίσεων ώστε να φυλακίσει αποτελεσματικότερα τους λαούς. Για την Ελλάδα, η συμφωνία είναι η οριστικοποίηση της χρεοκοπίας με πρωτοβουλία των πιστωτών, η αποικιοποίησή της με την πτώχευση της μεγάλης πλειοψηφίας των κατοίκων της.

Η ανατροπή της κυβέρνησης Παπανδρέου, η στάση πληρωμών για τον έλεγχο και τη διαγραφή του χρέους και η δημιουργία ενός πολιτικού και κοινωνικού μετώπου για την ανασυγκρότηση της χώρας είναι τα απολύτως αναγκαία για να δικαιολογήσει η αριστερά την ύπαρξή της.

* Λόγω των σκοτεινών σημείων που υπάρχουν στη συμφωνία της 26.10 (π.χ. διάρκεια και επιτόκια των νέων ομολόγων, όροι κεφαλαιακής ενίσχυσης) δεν είναι δυνατόν, σε αυτήν τη φάση, να υπολογιστούν οι ζημίες των τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων με ακρίβεια. Π.χ. οι τράπεζες διεκδικούν «ονομαστική έκπτωση» 30% επί της ονομαστικής αξίας των ομολόγων που κατέχουν με αντάλλαγμα 20ετή ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου που δεν θα περιβάλλονται από εγγύηση, αλλά θα αντιστοιχούν στο 70% της ονομαστικής αξίας των παλαιών ομολόγων.

Πηγή: ίσκρα