Η λιτότητα κατακερματίζει τη συνοχή σε Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Ένα πρωτοφανές πλήγμα στην συνοχή των εθνικών κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει καταφέρει η εξοντωτική λιτότητα που, χωρίς μεγαλοστομίες και βερμπαλισμούς, πέτυχε να εφαρμόσει την λενινιστική οδηγία και να μετατρέψει σε …εμφύλιο τον πόλεμο που ήδη μαίνεται εντός της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μεταξύ κέντρου και περιφέρειας. 

Έτσι, από την Ισπανία και την Ιταλία μέχρι την ίδια την Γερμανία όλα σχεδόν τα κράτη της ευρωζώνης βλέπουν την συνοχή τους να αποτελεί παρελθόν και την μια περιφέρεια να στρέφεται εναντίον της άλλης με τις πιο φτωχές να βουλιάζουν στα χρέη και τα ελλείμματα.

Βουλιάζει ο ιταλικός νότος

Πρώτη απ’ όλες η Σικελία που επίσημα ζήτησε από την ιταλική κυβέρνηση κατεπείγουσα χρηματοδότηση έτσι ώστε να αποφύγει τον κίνδυνο στάσης πληρωμών.

Προς διάψευση όμως των συνηθισμένων κατηγοριών που διατυπώθηκαν για σπάταλο κράτος, αυτό που έγινε πολύ σύντομα γνωστό είναι ότι τα 400 εκ. ευρώ που με διαδικασίες εξπρές θα απελευθέρωνε η Ρώμη για να στείλει στο Παλέρμο δεν ήταν επιπλέον χρηματοδοτήσεις, αλλά χρήματα που έπρεπε ήδη να είχε στείλει κι είχε περικόψει, στο πλαίσιο των μέτρων λιτότητας. Το συνολικό μάλιστα ποσό που οφείλει η Ρώμη στη Σικελία και δεν έχει μέχρι στιγμής δώσει ανέρχεται σε 1 δισ. ευρώ. Η Σικελία με άλλα λόγια σήκωσε τα χέρια ψηλά, λόγω της άτυπης στάσης πληρωμών που εφαρμόζει η κυβέρνηση του δοτού πρωθυπουργού Μάριο Μόντι, στην προσπάθεια της να μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα.

Υπογραμμίζοντας αυτήν ακριβώς την διάσταση ο Ραφαέλ Λομβάρδο, πρόεδρος της περιοχής από το 2008, τόνισε σε συνέντευξή του προς τα Μέσα ότι «η Σικελία βρίσκεται σε κίνδυνο χρεοκοπίας επειδή η Ιταλία βρίσκεται σε κίνδυνο χρεοκοπίας. Ήδη έχουμε προβεί σε περικοπές έτσι όμως δεν έρχεται ανάπτυξη», ήταν οι δηλώσεις του κεντροδεξιού ηγέτη (σύμφωνα με την International Herald Tribune της Δευτέρας 23 Ιουλίου) που ανήκει στο Κίνημα της Αυτονομίας το οποίο επιζητά την απόσχιση της νότιας Ιταλίας από την  υπόλοιπη χώρα. 

Η αλήθεια ωστόσο είναι ότι ο τελευταίος που θα έπρεπε να αποχωρήσει από την Ιταλία είναι ο νότος. Με μια ανεργία διπλάσια του επίσημου εθνικού μέσου όρου (στο 19,5% μιλώντας ειδικότερα για τη Σικελία και στο 38,5% για τη νεολαία) και, το σημαντικότερο, με έναν προϋπολογισμό μόνιμα ελλειμματικό που ισοσκελίζεται λόγω των καθαρών εισροών από τη Ρώμη, δηλαδή τον βορρά, οι νότιες περιοχές της Ιταλίας αποτελούν μικρογραφία του χρόνιου διαχωρισμού της υδρογείου και εσχάτως της Ευρώπης σε (ανεπτυγμένο) βορρά και (υπανάπτυκτο) νότο. 

Μια αντίθεση που η υπερπροβολή της μπορεί να ρίχνει στην αφάνεια τις κοινωνικές αντιθέσεις, δε στερείται ωστόσο νοήματος. Μάρτυρας η αναζωπύρωση της, παρότι δεν είναι μόνο οι νότιες περιοχές της Ιταλίας που βρίσκονται αντιμέτωπες με τον κίνδυνο της χρεοκοπίας. Μαζί με την Σικελία ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε πρόσφατα κι άλλες περιοχές, μεταξύ αυτών και το βιομηχανικό κι εύπορο, υποτίθεται, Βένετο που βρίσκεται στο Βορρά.

Στα δύο η Ισπανία

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στην Ισπανία με 6 από τις 17 αυτόνομες περιοχές της (Καταλονία, Καστίλη – Λα Μάντσα, Μουρθία, Βαλεάρες, Κανάριας και Ανδαλουσία), σύμφωνα με πρωτοσέλιδο τίτλο της ισπανικής εφημερίδας El Pais στις 20 Ιουλίου, να ετοιμάζονται να ζητήσουν επίσημη βοήθεια από το κράτος, δηλώνοντας ότι αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. 

Το αστείο είναι πως η προσφυγή στη Μαδρίτη για τις αυτόνομες περιοχές της Ισπανίας κατέστη μονόδρομος από την στιγμή που οι τράπεζες έπαψαν να τις δανείζουν, εκφράζοντας φόβο για το κατά πόσο θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Οι τράπεζες όμως είναι η μόνη και αποκλειστική αιτία για τα δεινά που αντιμετωπίζει σήμερα η Ισπανία! Με ένα δημόσιο χρέος της τάξης του 68,5% το 2011 η Ισπανία άρχισε να συγκεντρώνει επάνω της την διεθνή αγωνία από τη στιγμή που το ισπανικό δημόσιο ξεκίνησε να λειτουργεί σαν σωσίβια λέμβος για τις τράπεζες, ανακοινώνοντας για παράδειγμα πριν λίγους μήνες την διάσωση της τράπεζας Bankia με την παροχή 18 δισ. ευρώ. 

Η απόφαση στη συνέχεια της ευρωζώνης να στηρίξει τις κλυδωνιζόμενες ισπανικές τράπεζες με 100 δισ. ευρώ, παρότι το ποσό αυτό δεν επιβάρυνε άμεσα τον ισπανικό προϋπολογισμό, στην πράξη όξυνε την δημοσιονομική κρίση καθώς τα μέτρα λιτότητας που επιβλήθηκαν θα αυξήσουν τη κοινωνική δυστυχία και θα μειώσουν τα δημόσια έσοδα. Ό,τι με σταθερό τρόπο συμβαίνει και στο «πειραματόζωο Ελλάδα» την τελευταία διετία.

Τόσο στην Ισπανία όσο και στην Ιταλία όμως η εθνική συνοχή δεν είναι δεδομένη. Στην Ιταλία, χαρακτηριστικά, το αίτημα απόσχισης του πλούσιου βορρά ήταν για χρόνια στην προμετωπίδα του κινήματος «Λίγκα του Βορρά» του ακροδεξιού Ουμπέρτο Μπόσι. Στην Ισπανία επίσης επί χρόνια οι Καταλανοί διαμαρτύρονταν για το κόστος που πλήρωναν στο πλαίσιο μιας αναδιανεμητικής σχέσης, εξαιρετικά ετεροβαρούς, που τους ήθελε πάντα με το …χέρι στην τσέπη. 

Κατά συνέπεια οι τριγμοί που παρατηρούνται αυτή τη στιγμή, ως αποτέλεσμα των αντιλαϊκών πολιτικών λιτότητας, υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργήσουν βαθύτερα και πιο απειλητικά ρήγματα στην εύθραυστη ούτως ή άλλως εθνική συνοχή αυτών των χωρών.

Νέα τείχη στη Γερμανία

Το ίδιο, τηρουμένων των αναλογιών, ισχύει και για την Γερμανία, μόνο που εκεί η διαχωριστική γραμμή είναι διπλή. Πλάι σε μια οριζόντια που χωρίζει τον πλούσιο νότο από τον σχετικά φτωχό βορρά (αντίθετα με ό,τι συμβαίνει αλλού) υπάρχει και το μόνιμο τείχος που συνεχίζει να χωρίζει την ανατολική από τη δυτική Γερμανία, ανεξαρτήτως του ότι έχουν περάσει δύο δεκαετίες από την επανένωση. 

Ο κοινωνικός – γεωγραφικός κατακερματισμός, ελέω λιτότητας, της ενιαίας πολιτικά Γερμανίας έγινε εμφανής με δύο αφορμές. Κατ’ αρχάς με την προσφυγή στο ανώτατο συνταγματικό δικαστήριο της πατρίδας του φασισμού και του χιτλερισμού Βαυαρίας που (εντελώς …τυχαία) είναι το πλουσιότερο και συντηρητικότερο κρατίδιο της Γερμανίας. «Είναι θέμα υπεράσπισης των συμφερόντων της Βαυαρίας και προάσπισης των Βαυαρών φορολογουμένων», δήλωσε ο πρωθυπουργός του κρατιδίου Χερστ Σιχόφερ σύμφωνα με τους Financial Times την Τετάρτη 18 Ιουλίου, αμέσως μετά την συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου όπου αποφασίστηκε η προσφυγή στη Καρλσρούη. Περίπου το 15% των φορολογικών εσόδων της (ελάχιστα συμπαθούς στους υπόλοιπους Γερμανούς) Βαυαρίας κατευθύνεται στην υποστήριξη κρατιδίων όπως το Βερολίνο, η Βρέμη, το Σάαρλαντ και στα αποκαλούμενα (ακόμη και τώρα!) «νέα κρατίδια» της ανατολικής Γερμανίας. 

Το βασικό τους επιχείρημα (νεοφιλελεύθερης κοπής) είναι ότι τα κρατίδια που κατά σταθερό τρόπο ευεργετούνται από τις μεταβιβάσεις πόρων, επαναπαύονται και δεν κάνουν τίποτε όλα αυτά τα χρόνια για να βελτιώσουν την χρηματοοικονομική τους κατάσταση, παρά τις εισροές που δέχονται. Δεν είναι λίγοι αυτοί που απέδωσαν την πρωτοβουλία της Βαυαρίας να αμφισβητήσει την ενδο-γερμανική αναδιανομή πλούτου στις εκλογές που θα διεξαχθούν το 2013 κι ειδικότερα στον κίνδυνο ήττας που αντιμετωπίζει η δεξιά Χριστιανοκοινωνική Ένωση (CSU) για πρώτη φορά μετά το 1949!

Ακόμη κι έτσι όμως αυτό που γίνεται εμφανές είναι ότι οι πολιτικές της λιτότητας και των περικοπών που επιβάλλονται από τις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη αφυπνίζουν τους εθνικισμούς κι απειλούν να διαλύσουν τα εθνικά κράτη, προάγοντας τους πιο τυφλούς ανταγωνισμούς. Η ΕΕ έτσι, προς διάψευση πολλών δοξασιών, με την οικονομική της πολιτική τονώνει και δεν περιθωριοποιεί τους εθνικισμούς.

Πηγή: Επίκαιρα και leonidasvatikiotis.wordpress.com