Ευρωζώνη: διάλυση ή σύγκρουση;

του Δημήτρη Μακροδημόπουλου

Όσο εντείνεται η ανισομέρεια ανάπτυξης των κρατών τόσο οξύνονται οι διαφορές

Η επιμονή της Γερμανίας να αξιοποιεί την κρίση για να επιβάλλει την ηγεμονία της αποδεικνύεται καταστροφική για την Ευρώπη, για τρίτη φορά μέσα σε έναν αιώνα με αυτουργό πάντοτε την ίδια χώρα. 

Διότι η κρίση χρέους είναι η δεύτερη κρίση που δοκιμάζει την Ευρώπη μετά την κρίση των τοξικών ομολόγων και είναι νομοτελειακά βέβαιο τι ακολουθεί σε αυτές τις περιπτώσεις.

Η άποψη πως οι κρίσεις αυτόματα φθείρουν και οδηγούν αναπόφευκτα στο θάνατο ένα κοινωνικό σύστημα είναι λανθασμένη. Αντίθετα, παρουσιάζεται παραπέρα ανάπτυξη του συστήματος. Όταν όμως σταματήσει να συμβαίνει αυτό, όπως συμβαίνει σήμερα με την Ε.Ε., τότε απαιτείται η βίαιη επαναφορά στην προηγούμενη κατάσταση. Απαιτείται δηλαδή η «δημιουργική καταστροφή» των παραγωγικών δυνάμεων (μέσων παραγωγής και υποδομών) με την εκδήλωση ισχυρότερης κρίσης ή πολέμου ώστε να επανέλθει η ανάπτυξη.

Η πορεία της οικονομίας στον καπιταλισμό ήταν συγκεκριμένη: άνθηση, ύφεση, κρίση, αναζωογόνηση, άνθηση κ.ο.κ. 

Όμως μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση 1929-1932 και πριν ο κόσμος συνέλθει από τις συνέπειές της, νέα παγκόσμια κρίση άρχισε το 1937 στις ΗΠΑ, στην Αγγλία, στη Γαλλία κ.λπ. Τι σήμαινε αυτό; Ότι η οικονομική κρίση του 1929-1932 και οι αποικιακοί πόλεμοι της περιόδου αυτής δεν έφταναν και χρειάζονταν πολύ μαζικότερες καταστροφές των παραγωγικών δυνάμεων. Όσοι υποστηρίζουν λοιπόν ότι το New Deal του προέδρου Ρούζβελτ οδήγησε τις ΗΠΑ στην έξοδο από την κρίση του 1929-1932 κάνουν λάθος διότι τους διαψεύδει η κρίση του 1937.

Η κρίση ξεπεράστηκε με το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο που άφησε άθικτες τις ΗΠΑ, αφού βρίσκονταν πολύ μακριά από τα πολεμικά μέτωπα, τους έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τη μεγαλύτερη πολεμική βιομηχανία του κόσμου, ενώ οδήγησε στην πλήρη καταστροφή των μέσων παραγωγής και των υποδομών των κρατών της Ευρώπης, αναζωογονώντας την αμερικανική βιομηχανία. Η οικονομική καταστροφή των ευρωπαϊκών δυνάμεων εξαιτίας του πολέμου οδήγησε μετέπειτα στη διάλυση των αποικιοκρατικών τους αυτοκρατοριών με αποτέλεσμα την επικράτηση του αμερικανικού κεφαλαίου στις αγορές που ήλεγχε προπολεμικά η Ευρώπη. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε η χρυσή εποχή για τις ΗΠΑ, υπήρξε το εφαλτήριο που τις θρόνιασε στην παγκόσμια ηγεμονία. Έτσι ξεπεράστηκε η κρίση.

Οι δύο αλλεπάλληλες κρίσεις στην Ευρώπη, του χρηματοπιστωτικού τομέα κατ' αρχάς και του χρέους που ακολούθησε, αποδεικνύουν ότι η ανάπτυξη της Ευρώπης τις «χρυσές δεκαετίες» από το 1945 έως το 1973 διήρκεσε όσο η αποκατάσταση των ερειπίων της «δημιουργικής καταστροφής» που προκάλεσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Έκτοτε καθίσταται ολοένα εμφανέστερη η επίδραση της απώλειας των αγορών στην περιφέρεια υπέρ των ΗΠΑ που διασφάλιζε έως το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το αποικιοκρατικό καθεστώς των ευρωπαϊκών δυνάμεων. 

Το γεγονός ότι η διάλυση της ΕΣΣΔ και η απελευθέρωση αγορών στην Ανατολική Ευρώπη και πλουτοπαραγωγικών πηγών σε ολόκληρο το χώρο της επιρροής της Μόσχας δεν λειτούργησε προωθητικά ή τουλάχιστον ανακουφιστικά για την οικονομία της Ευρώπης, αποδεικνύει ότι οι αιτίες των κρίσεων έχουν προσλάβει μόνιμο χαρακτήρα, οπότε οι κρίσεις λογικά θα είναι αλλεπάλληλες και η ανάκαμψη θα προκύψει μόνον αν σοβαρότερες κρίσεις ή ένας πόλεμος οδηγήσουν σε μαζικές καταστροφές. Ήδη παρά την ηγεμονία της Γερμανίας, που αναδεικνύεται μέσα από την κρίση, είναι ολοφάνερο ότι υποβόσκουν και αντιδράσεις οι οποίες κάποια στιγμή κάτω από την πίεση των λαών και του ανταγωνιστικού χαρακτήρα των τμημάτων του ευρωπαϊκού κεφαλαίου θα εκδηλωθούν. Τι θα επακολουθήσει μετά;

Η αντίφαση η οποία δυναμιτίζει τη λειτουργία της Ευρωζώνης είναι αφ' ενός η συγκρότησή της από ανεξάρτητα κράτη διαφορετικού βαθμού ανάπτυξης και αφ' ετέρου η κοινή νομισματική πολιτική. Η αντίφαση αυτή όσο θα επιβάλλεται η δημοσιονομική ενοποίηση θα οξύνεται και θα οδηγεί σε επαναλαμβανόμενες κρίσεις, θα οξύνει την ανισομέρεια της ανάπτυξης μεταξύ των κρατών κ.ο.κ. 

Αυτό το γνωρίζει το Βερολίνο. Όμως όσο η ανισομέρεια της ανάπτυξης μεταξύ των κρατών θα εντείνεται τόσο θα οξύνονται και οι διαφορές με συνέπεια τη διάλυση ή τη σύγκρουση. 

Η Ευρώπη δύο φορές αυτοκαταστράφηκε στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα εξαιτίας του ανταγωνισμού των ισχυρών ευρωπαϊκών δυνάμεων με πρωταγωνίστρια τη Γερμανία και απώτερο στόχο της την ηγεμονία της Ευρώπης και την αναδιανομή των αποικιών υπέρ των συμφερόντων της. 

Έπεται και τρίτη, απόρροια των αντιθέσεων που εντείνονται μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης; 

Ο Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Spiegel είπε: «Όποιος πιστεύει ότι το αιώνιο ζήτημα ειρήνης και πολέμου στην Ευρώπη έχει οριστικά αποκοιμηθεί, ενδέχεται να διαπράττει ένα μνημειώδες λάθος. Οι δαίμονες δεν έχουν φύγει, απλώς κοιμούνται».

* Ο Δημήτρης Μακροδημόπουλος είναι Πολιτικός Μηχανικός

Πηγή:Ελευθεροτυπία