Κίνημα και πολιτική στην Ελλάδα του 2010

του Ρούντι Ρινάλντι

Η χρονιά που φεύγει ανέδειξε όρια, ισορροπίες,  νέους συσχετισμούς, αλλά έφερε και το λαό στο προσκήνιο.

Το 2010, σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, ήταν μια κρίσιμη χρονιά που θα μείνει στη μνήμη όλων ως η χρονιά του Μνημονίου και του ΔΝΤ. Στην καθημερινή γλώσσα αρκετά πράγματα θα διευκρινίζονται με τους προσδιορισμούς «προ (ή μετά) ΔΝΤ» ή «προ (ή μετά) Μνημονίου» περίοδο. 

Για παράδειγμα, το 2010 ήταν η πρώτη χρονιά που οι εργαζόμενοι και συνταξιούχοι δεν πήραν 13ο και 14ο μισθό αλλά ένα ευτελές επίδομα που δεν μπορεί να μπαλώσει καμιά από τις τεράστιες χασούρες.

Το 2010 ήταν η χρονιά της «θεραπείας-σοκ», του «πειράματος», όπου η ζωή μας υποβαθμίστηκε κατά 40% και η φτωχοποίηση ευρύτατων στρωμάτων προχώρησε με ορμητικούς ρυθμούς.

Από οικονομική άποψη αποδείχθηκε ότι η «ισχυρή Ελλάδα» ήταν μια φούσκα που προπαγανδιστικά κάλυψε τις μεγαλύτερες ανακατανομές πλούτου και την επίσημη τοκογλυφία των τραπεζών, ενώ η κρίση και η μείωση του ΑΕΠ κατά 5% δείχνει την πραγματική κατάσταση της οικονομίας.

Το χρέος και η προοπτική μη εξυπηρέτησής του (που θα σήμανε μια ανοικτή χρεοκοπία) οδήγησε στην εφαρμογή ενός πρωτοπόρου «πειράματος» σε ευρωπαϊκό επίπεδο με το Μνημόνιο και την ουσιαστική παράδοση οικονομίας και διακυβέρνησης στους εκπροσώπους της τρόικας.

Πολιτικά, το 2010, σήμαινε την είσοδο της χώρας σε μια νέα καθεστωτική φάση –στοιχειακά έγινε λόγος για «χούντα» και «κατοχή»– αφού δόθηκε η δυνατότητα στους δανειστές να ελέγχουν κάθε αποφασιστικό τομέα της οικονομίας, της διοίκησης και της πολιτικής. Στην ουσία, μέσω του «οικονομικού ελέγχου» και της άμεσης παρουσίας των υπαλλήλων - ελεγκτών καταλύεται κάθε έννοια λαϊκής και εθνικής κυριαρχίας. 

Το ειδικό καθεστώς, π.χ. ο υπουργός Οικονομίας να έχει την δυνατότητα να υπογράφει συμφωνίες και δάνεια για τα οποία απλά ενημερώνεται η Βουλή και έχουν ισχύ από τη στιγμή της υπογραφής τους, είναι ένα κραυγαλέο γεγονός που μας ξαναγυρίζει στην εποχή του Εδουάρδου Λω. Ή υποθήκευση όλου του πλούτου της χώρας και μάλιστα με όρους της αγγλικής νομοθεσίας και όχι της ελληνικής οδηγεί σε υφαρπαγή και σε αμφισβήτηση κάθε έννοιας κυριαρχίας.

Αμφισβήτηση του πολιτικού κόσμου

Έχει ελάχιστη σημασία –για το λαό– αν συνειδητά ή όχι η πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας οδήγησε σε αυτήν την κατάσταση. Αυτό που έχει σημασία είναι πως ο λαός χρεώνει αυτήν την χρεοκοπία σε ολόκληρο τον πολιτικό κόσμο, βλέπει με εχθρότητα τις τράπεζες και ολόκληρη το μεταπρατική υπεργολαβική και εν μέρει αεριτζίδικη μεγαλοαστική τάξη που, σε πλήρη ευθυγράμμιση με την Ε.Ε., την ΕΚΤ και το ΔΝΤ, λειτουργούν ενάντια στο λαό και τον τόπο. Γιατί ξέρει πως «δεν τα φάγαμε όλοι μαζί», πως «λεφτά υπάρχουν» για τις τράπεζες και πως τα κέρδη για ορισμένους (εφοπλιστές, τράπεζες, μεγαλοεργολάβους κ.λπ.) εκτοξεύονται στα ύψη ακόμα και σε καιρό κρίσης…

Την ίδια στιγμή –και αυτό είναι το ελπιδοφόρο στοιχείο της συγκυρίας– είχαμε την εμφάνιση στο προσκήνιο του μαζικού λαϊκού κινήματος και την δραστηριοποίησή του σε διάφορες στιγμές του 2010. Από πολιτική άποψη, η ύπαρξη του μαζικού κινήματος, είναι το μεγάλο γεγονός του 2010 και είναι αυτό που βάζει τη σφραγίδα στις εξελίξεις.

Η μαζική κοινωνική αμφισβήτηση και ο ριζοσπαστισμός έκαναν αισθητή την παρουσία τους και εκφράστηκαν με όρους μιας ταξικής σύγκρουσης ανάμεσα στις δυνάμεις του Μνημονίου και της διαχείρισης της κρίσης και στις δυνάμεις των εργαζόμενων και της κοινωνίας που ασφυκτιά κάτω από τον ζυγό της τρόικας.

Εκδηλώσεις και μάλιστα κορυφαίες αυτής της παρατεταμένης και εντεινόμενης αντιπαράθεσης ήταν οπωσδήποτε οι γενικές απεργίες και διαδηλώσεις που έγιναν το 2010 (8 τον αριθμό). Τις απεργίες αυτές τις εξήγγειλε η ΓΣΕΕ –κάτω από την πίεση των εργαζόμενων και ενάντια στην διάθεση των εργατοπατέρων να μην κάνουν τίποτα πέρα από συμβολικές κινήσεις. 

Σε όλους όμως τους χώρους δουλειάς και μέσα στις κινητοποιήσεις έχει προχωρήσει η κριτική και η διαμαρτυρία για τον υποταγμένο συνδικαλισμό. Η διαμαρτυρία αυτή κλιμακώνεται και στην πράξη. Στα μπλοκ που διαδηλώνουν οι συνδικαλιστικές ηγεσίες είναι εντελώς μειοψηφικές ή δεν παρίστανται καν.

Το γιουχάισμα και το κράξιμο πολιτικών εκπροσώπων, βουλευτών κ.λπ. όχι μόνο σε κινητοποιήσεις αλλά και σε χώρους διασκέδασης και διακοπών, είναι ένα «θερμόμετρο» της αποξένωσης του πολιτικού κόσμου και οι κινήσεις για είσοδο στο χώρο της Βουλής καθώς και τα ανάλογα συνθήματα δείχνουν ότι γιγαντώνει ένα αίσθημα καταγγελίας και καταδίκης ολόκληρου του πολιτικού κόσμου.

Η αντιμετώπιση του μαζικού κινήματος δεν είναι εύκολη υπόθεση και φάνηκε πως ούτε τα ΜΑΤ και τα χημικά ούτε οι συκοφαντία και το ψέμα των ΜΜΕ μπορούν να ανασχέσουν τις κινητοποιήσεις. Σε πολλές περιπτώσεις απλοί διαδηλωτές έβαλαν στη θέση τους διάφορα τρανά παπαγαλάκια των ΜΜΕ.

Πολιτικές - κομματικές ανακατατάξεις

Επίσης, σε πολιτικό επίπεδο είχαμε μια νέα κυβέρνηση και μια αντιπολίτευση με νέα ηγεσία. Είχαμε το «κόμμα του Μνημονίου» που αποτελείται από το ΠΑΣΟΚ, το ΛΑΟΣ και τη Ντόρα (δηλαδή, τμήμα της Ν.Δ.). Όπως είχαμε και την αντιμνημονική πολιτική χαμηλής έντασης του Α. Σαμαρά και της Ν.Δ. 

Η νέα διοικητική διάρθρωση της χώρας και οι πρώτες αυτοδιοικητικές εκλογές με τον Καλλικράτη κατέδειξαν την τεράστια φθορά των δύο κομμάτων (μείον 1.700.000 ψήφους), την αλματώδη αύξηση λευκών και άκυρων ψηφοδελτίων και τη στασιμότητα της Αριστεράς που δεν μπόρεσε να εκμεταλλευτεί, σε συνθήκες κρίσης, την αποδέσμευση κόσμου από τα δύο μεγάλα κόμματα.

Στον χώρο της Αριστεράς είχαμε ανακατατάξεις: Ο χώρος του ΣΥΝ γνώρισε μεγάλη κρίση και δύο διασπάσεις, γεγονός που επηρέασε και τον ΣΥΡΙΖΑ που βαίνει στη δύση του. Είχαμε τη σταθεροποίηση-στασιμότητα των δυνάμεων του ΚΚΕ και την αύξηση της εκλογικής δύναμης της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Προέκυψαν νέοι συσχετισμοί αλλά και μεγαλύτερη απόσταση συνολικά της Αριστεράς από όσα γίνονται στην κοινωνία και την χώρα.

Την ίδια στιγμή, είχαμε αγώνες μεμονωμένους αλλά με μεγάλη σημασία. Σε αυτήν την κατηγορία μπορούμε να υπενθυμίσουμε τους αγώνες των φορτηγατζήδων (που τον έδωσαν μόνοι τους αδικαιολόγητα, χωρίς να έχουν την συμπαράσταση άλλων χώρων και της Αριστεράς) ή τον αγώνα των κατοίκων της Κερατέας, όπου ο πληθυσμός μιας ολόκληρης περιοχής συγκρούεται καθημερινά με τις αστυνομικές δυνάμεις για να μην γίνει ο ΧΥΤΑ. Ακόμα και σε αυτούς τους αγώνες βλέπουμε να ανεβαίνει η αγωνιστικότητα, ο συντονισμός, οι μορφές πάλης.

Τέλος, σε επίπεδο συνείδησης και θεωρίας, έσπασαν πολλά ταμπού δεκαετιών σε σχέση με τον ευρωπαϊσμό και την πορεία της χώρας και σε αυτό συνέτεινε η παρουσία και παρέμβαση οικονομολόγων και επιστημόνων. Οι παρεμβάσεις τους έδειξαν ότι είναι εφικτή μια άλλη πορεία στην οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας και ότι δεν υπάρχουν μονόδρομοι, ή αν επιβάλλονται τέτοιοι οδηγούν μαθηματικά στην χρεοκοπία.

Χαρακτηριστικά του κινήματος

Είναι σημαντικό να δούμε ορισμένα ειδικά χαρακτηριστικά του κινήματος:

Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες κατά τη διάρκεια των γιορτινών συνευρέσεων και τραπεζιών έγιναν πολιτικές συζητήσεις. Συζητήσεις που δηλώνουν με τον τρόπο τους ότι η ελληνική κοινωνία έχει επανέλθει στην πολιτική.

Το 2010 συντελέστηκε μια αφύπνιση μαζικού, καθολικού σχεδόν χαρακτήρα, απέναντι στην αδιαφορία που δέσποζε απέναντι στην πολιτική. Η αφύπνιση αυτή έγινε με ταχύτατους ρυθμούς, εξακολουθεί να συντελείται, δεν σταματά και συνδαυλίζεται από όλες τις εξελίξεις.

Η αφύπνιση αυτή γίνεται πάνω σε δύο άξονες, όσο αφορά την ουσία της. Ο πρώτος άξονας που διατρέχει την αφύπνιση, είναι ότι η πολιτικοποίηση γίνεται πάνω σε κυρίαρχα ερωτήματα, σε δύσκολα ερωτήματα για την πορεία του τόπου και της οικονομίας, σε ερωτήματα που η Αριστερά δεν έθετε ή προσπερνούσε με διάφορες ρητορικές και συνθηματολογίες. Βασανιστικά έψαξε για λύσεις-προσεγγίσεις των ερωτημάτων, και μέσα από αυτήν την διαδικασία ωρίμασε και η ίδια, κατανόησε την συνθετότητά τους και αναλογίστηκε τις προϋποθέσεις για την επίλυσή τους. Δεν ήταν μια αναιμική επιφανειακή προσέγγιση. 

Φυσικά αυτές οι δύσκολες προσεγγίσεις οδήγησαν και σε καθηλώσεις της αφύπνισης εξαιτίας των αναπάντητων ερωτημάτων. 

Ο δεύτερος άξονας που διατρέχει την αφύπνιση αφορά τη συγκρότηση πρακτικών κινήματος. Για πρώτη φορά μετά από χρόνια εμφανίστηκε μαζικό κίνημα με την κλασική έννοια του όρου (λαός σε διαδηλώσεις - απεργίες, λαός να στελεχώνει πρακτικές αντίστασης).

Το μαζικό κίνημα έχει μια διττή σημασία: έχει άμεσες επιπτώσεις στην κοινωνία καθώς και επιπτώσεις στην πολιτική διαδικασία. Μια κοινωνία πολιτικοποιημένη δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμη –έστω και αν δεν είναι κινητοποιημένη. 

Η πολιτικοποίηση θέτει πλαίσια στην άσκηση της πολιτικής, περιορίζει τους βαθμούς ελευθερίας των δυναστών και ορίζει μια συνολικά διαφορετική κατάσταση. Ισοπεδωτικές πολιτικές απέναντί της, δηλαδή τέτοιες που δεν λαμβάνουν υπόψη προς το παρόν αυτή την κατάσταση, μπορεί να οδηγήσουν σε εντελώς εκρηκτικά μίγματα. Ακόμα κι αν οι «από τα κάτω» δεν το συνειδητοποιούν, μέσα στον ορυμαγδό της γενικής καταστροφής ή και της ήττας τους, η παράμετρος αυτή παίζει το ρόλο της.

Όταν ένα προς ένα τα αναχώματα της αντίστασης καταπέφτουν, τότε είναι δύσκολο να συνειδητοποιηθεί η δυναμική της δυνατότητάς τους. Οι «από τα πάνω» όμως το ξέρουν πολύ καλά. Ο Μπρεζίνσκι –ο αρχιτέκτονας της παγκόσμιας αμερικάνικης κυριαρχίας– λέει ότι το χαρακτηριστικό της εποχής δεν είναι η μονοκρατορία των ΗΠΑ, αλλά η πολιτικοποίηση των λαών, η είσοδός τους μέσω αυτής στο προσκήνιο.

Οι βαθιοί κοινωνικοί μετασχηματισμοί αντανακλούνται στη μαζική συνείδηση και μέσω αυτής απογράφουμε την ιστορία ουσιαστικά. Η παλιά μαρξιστική θέση ότι η παρουσία στο πολιτικό επίπεδο, είναι αυτή που υποστασιοποιεί τις τάξεις και τον μεταξύ τους ανταγωνισμό επιβεβαιώνεται.

Μέσα στο 2010 είχαμε αυτήν την εκδήλωση - παρουσία, όχι μόνο μέσα από τα κόμματα, αλλά από τον ίδιο τον λαό, αυθεντικά, αυθόρμητα και αδιαμεσολάβητα.

Το γεγονός αυτό αποτυπώνει ολοφάνερα ότι η κοινωνία βρίσκεται υπό καθεστώς ταξικής αναμέτρησης και μάλιστα αναμέτρησης εν δυνάμει σε όξυνση. Οι πιο μεγάλες στιγμές της κοινωνίας το 2010 ήταν οι στιγμές των μεγάλων απεργιών και διαδηλώσεων.

Πρόκειται για ένα κίνημα που διαπερνά τις κομματικές βάσεις και τις αποδομεί. Δηλαδή, ένα κίνημα που δεν είναι απλά αριστερό, στην ανένταχτη και οργανωμένη εκδοχή της. Είναι ένα κίνημα που έχει τη δική του κοινωνική βάση που έχει περισσότερο σχέση με την πολυσχιδή κοινωνική αμφισβήτηση. Με δυο λόγια έχει πολύ πλατύτερη και μαζικότερη κοινωνική βάση απ’ ό,τι η Αριστερά.

Ένα κίνημα που κάτω από «εύκολες» αιχμές (π.χ. ενάντια στο Μνημόνιο ή ενάντια σε μέτρα επώδυνα και αυτομάτως εγερτικά) ορίζει δύσκολους προβληματισμούς. Όποιος δεν το προσεγγίζει αυτό και απλά στέκεται στα επιφαινόμενα των αιχμών, για να το κατηγορήσει ως επιφανειακό ή να διαπιστώσει ότι δεν ήταν αρκούντως μαζικό και δυνατό, παραγνωρίζει τη δύσκολη ουσία που ορίζουν οι προβληματισμοί για το αύριο του καθένα.  

Είναι ένα κίνημα αυτόνομο και ασύμμετρο, πέρα από τα γραμμικά σχήματα και τα «κλασικά εικονογραφημένα» της Αριστεράς, πέρα από αυτό που όλοι θα θέλαμε να έχει συνέχεια και συνέπεια.

Αναπτύσσεται έξω από μαζικές οργανωτικές μορφές και έξω από την Αριστερά την οποία συμπεριλαμβάνει στις αμφισβητήσεις του.

Κινείται με ένα αισθητήριο διαρκούς οριοθέτησης σαν να φροντίζει να κρατάει τις αποστάσεις του όπου συνυπάρχει με την Αριστερά, σε πορείες, διαμαρτυρίες και κυρίως πρωτοβουλίες.

Αυτή η συνύπαρξη μη μας εφησυχάζει. Να μην διαφεύγει ότι κάτω από την βουβή συνύπαρξη, υπάρχει η κριτική, η απόρριψη, η διαμαρτυρία. Αρκεί μια ευκαιρία ώστε η διαμαρτυρία αυτή να εκφραστεί δημόσια, μαζικά και μαχητικά.

Πηγή: http://edromos.gr/